Wolność jako podstawowy determinant kultury politycznej polski od XIV do XVII wieku

Wolność to jedna z najistotniejszych wartości w dziejach ludzkości, w polityce rozumiana jako niezależność, niezawisłość jednego narodu od drugiego, w sprawach wewnętrznych to prawa i obowiązki człowieka i obywatela, m. in. zakres wolności i praw osobistych, swobód i praw politycznych, socjalnych, ekonomicznych i kulturowych. Artykuł prezentuje w tych kategoriach wolność w Polsce przedrozbiorowej, ukazując ją jako główny element kultury politycznej. Tym bardziej, że Polska wniosła poważny wkład w rozwój europejskich struktur parlamentarnych. Sejm okazał się w naszym ustroju trwałym elementem - od Średniowiecza do upadku państwa, wykazując dużą aktywność od schyłku XV w. Do XVII w., a więc w epoce ogólnej słabości europejskich zgromadzeń stanowych. Szczególną właściwością polskiego systemu państwowego była gwarancja nadrzędności prawa nad monarchą, prawem tym związanym zabezpieczały przed uwięzieniem bez wyroku sądowego cały stan szlachecki (ok. 10% ludzkości), zapewniały dziedziczonych gruntów i przyznawały udział w wymiarze sprawiedliwości organom samorządowym. Ukazano też wolność polskiego obywatela na tle innych europejskich krajów, porównanie to wypadło korzystnie dla I Rzeczypospolitej.

---

Freedom is the most significant value in the history of mankind. In politics it is understood as sovereignty, independence of one nation of another, and in domestic matters it is rights and obligations of a human being and citizen, among others the scope of human, political, social, economic and cultural rights. The paper uses these categories to present freedom in the pre-partition Poland, showing it as the main element of the political culture. The more so, that Poland contributed largely to the development of European parliamentary structures. Sejm appeared to be a lasting element - from the Middle Ages until the collapse of the state, exhibiting much activity from the end of the 15'h century till the 18'h century, which was during general weakness of orders. A particular feature of the Polish