Miasteczka Tyzenhauzowskie – świadectwo kultury przestrzennej końca XVIII w. we współczesnym krajobrazie miejscowości (Krynki, Dąbrowa Białostocka, Sokółka)

Działalność Antoniego Tyzenhauza (podskarbiego litewskiego z czasów Stanisława Augusta oraz starosty gro - dzieńskiego) pod koniec XVIII w. miała na celu aktywizację gospodarczą płn-wsch. części Rzeczpospolitej. Z jego inicjatywy powstało około 50 manufatur w różnych miejscowościach w regionie Grodna. W stosunku do wybranych miasteczek (m.in. Krynek, Dąbrowy Białostockiej i Sokółki) efektem działalności Tyzenhauza była także zmiana ich formy przestrzennej. Mia - steczka zyskały regularne plany o geometrycznej kompozycji urbanistycznej. Dominanty architektoniczne, wpisane w ich strukturę potwierdzały klasyczną kompozycję przestrzenną. Kultura przestrzenna planów końca XVIII w., pomimo burzli - wych losów miasteczek, przetrwała i stanowi istotną cechę ich współczesnej tożsamości. Artykuł jest poświęcony zachowa - niu czytelności kompozycji architektoniczno-urbanistycznej końca XVIII w. we współczesnym krajobrazie Krynek, Dąbrowy Białostockiej i Sokółki.

---

Antoni Tyzenhauz’s (Lithuanian treasurer from times of Stanisław Augusta and the Hrodna district administrator) activity at the end of the 18th century was aimed on economic activation of north-eastern part of Rzeczpospolita. About 50 manufactories were made near Hrodna from his initiative. Important effect of Tyzenhauz’s activity was also change of spatial form of choosen towns (among others Krynki, Dąbrowa Białostocka, Sokółka). Small towns had regular plans with geomet - rical urban planning composition. Elements of spatial culture from the end of 18th century survived apart of their dificult history. They are important features of towns’es contemporary identity now. The article is devoted to legibility of the histori - cal composition from the end of the 18th century in the contemporary townscape of Krynki, Dąbrowa Białostocka i Sokółka.