Relations Between Natural and Post-industrial Areas with Transformed Relief on the Example of Śląsko-Dąbrowski Region

The Śląsko-Dąbrowski region presents a typical image of post-industrial Silesia. The industry, mainly hard coal extraction, has left its mark on the landscape. However, as years passed, nature found its way to come into existence, even in those degraded lands, transformed by anthropogenic impact and it has shaped a new image of the region. The relations between post-industrial and natural areas turned out to be very strong. However, in order to become the basis for the process of revitalisation they need to be properly defined and emphasized. Based on the inventory lists and analyses of determinants, thirteen groups of related natural and post-industrial sites in the Śląsko-Dąbrowski region have been identified, and potential directions of their development have been indicated. The factor that determined the nature of an area was mainly the level to which the transformation was preserved – anthropogenic impact provides opportunities for interesting space formation, as well asenvironmental values and landscape. The identified areas also differ in the type and strength of their relations. The identified relations include spatial, landscape and functional relations, to which each group of sites was then assigned. The findings of the study confirm the occurrence of the phenomenon of interpenetration of valuable natural sites and transformed sites, and they prove that the process of renaturalisation has started spontaneously. Exploiting the landscape- and terrainrelated potential of the interrelated areas may significantly improve the functioning of the cities of the Śląsko-Dąbrowski region and, in a broader perspective, of Silesia.

---

Region śląsko-dąbrowski wpisuje się w charakterystyczny obraz poprzemysłowego Śląska. Przemysł – a szczególnie wydobycie węgla kamiennego – odcisnęło w krajobrazie swoje piętno. Po upływie lat przyroda odnalazła jednak drogę, aby zaistnieć nawet na tych zdegradowanych, przekształconych przez człowieka terenach i uformowała nowy obraz regionu. Związki obszarów poprzemysłowych i przyrodniczych okazały się wyjątkowo silne, jednak aby mogły stać się bazą procesu rewitalizacji, wymagają wskazania i wzmocnienia. Na podstawie inwentaryzacji urbanistycznej i analiz uwarunkowań zdefiniowano trzynaście grup powiązanych obszarów przyrodniczych i poprzemysłowych regionu śląsko-dąbrowskiego, wraz ze wskazaniem potencjalnych kierunków ich rozwoju. Za czynniki decydujące o charakterze obszaru uznano przede wszystkim: stopień zachowania przekształceń (antropopresja daje możliwości interesującego kształtowania przestrzeni) oraz wartości przyrodnicze i krajobrazowe. Obszary różnią się także rodzajem i siłą powiązań. Wyszczególniono powiązania przestrzenne, krajobrazowe i funkcjonalne, następnie przyporządkowano do nich każdą z grup obszarów. Wyniki badań potwierdzają występowanie zjawiska przenikania się obszarów cennych przyrodniczo i przekształconych oraz dowodzą, że proces renaturalizacji rozpoczął się samoistnie. Wykorzystanie potencjału krajobrazowego i terenowego powiązanych obszarów może znacznie poprawić funkcjonowanie miast regionu śląsko-dąbrowskiego, a w szerszej perspektywie - Śląska.