Bold visions, reality, future opportunities. Evolution of the spatial layout of a modernist multifamily residential estate on the example of the Retkinia housing estate in Łódź (Poland)

Modernist multi-family housing estates provide homes for approximately eight million people in Poland. In Łódź, almost half of the population lives in housing estates. These complexes, built on a massive scale from the 1960s until the political transformation in 1989, will continue to play a significant role in the city’s spatial structure for decades to come. This article focuses on Retkinia, the largest housing estate in Łódź. Developed from the early 1970s, its fundamental shape was formed by the late 1980s and early 1990s. The article presents the evolution of the estate’s spatial form, from the bold visions of the architects who designed vibrant commercial-service centres, individualized public spaces, green recreational areas with rich facilities, and experimental buildings, to the much poorer implementation of those plans – resulting in a spatial layout lacking many es-sential elements, later supplemented and adjusted to current needs, yet still “unfinished”. The research is based on archival queries, analysis, and the assessment of the estate’s space (mutual relations of buildings, public spaces and their equipment, transport layout), as well as studies of the relevant literature. The results indicate that the existing spatial layout offers many possibilities for transformations in the context of the current residents’ needs and contemporary challenges.

---

Modernistyczne wielorodzinne osiedla stanowią miejsce zamieszkania około ośmiu milionów Polaków. W Łodzi niemal połowa liczby mieszkań¬ców żyje na takich osiedlach. Zespoły te, realizowane na ogromną skalę od lat 60. XX w. do czasu transformacji ustrojowej w 1989 r., będą jeszcze przez długie dekady odgrywały ogromną rolę w strukturze przestrzennej miasta. Przedmiotem artykułu jest Retkinia – największe łódzkie osiedle. Realizowane od początku lat 70. XX w. zasadniczy kształt uzyskało na przełomie lat 80. i 90. XX w. Celem autora pracy jest przybliżenie ewolucji formy przestrzennej osiedla. Począwszy od śmiałych wizji architektów kreślących tętniące życiem centra handlowo-usługowe osiedla, zindywidualizowane przestrzenie publiczne, zielone tereny rekreacyjne o bogatym wyposażeniu czy eksperymentalne obiekty, po znacznie uboższą realizację – układ przestrzenny pozbawiony wielu istotnych elementów, w latach późniejszych uzupełniany i dostosowywany do bieżących potrzeb, a jednocześnie ciągle „nieukończony”. Badanie oparto na kwerendzie archiwalnej, analizie i ocenie własnej przestrzeni osiedla (wzajemne relacje zabudowy, przestrzenie publiczne i ich wyposażenie, układ komunikacyjny) oraz studiach literatury przedmiotu. Wyniki wskazują, że istniejący układ przestrzenny daje wiele możliwości przekształceń w kontekście aktualnych potrzeb mieszkańców oraz wy¬zwań współczesności.