Wodzisław Śląski na przestrzeni wieków był miastem wielonarodowościowym, miejscem łączącym losy Polaków, Niemców i Żydów. Sprzyjało temu jego położenie geograficzne oraz fakt podlegania różnorodnym wpływom narodowościowym i politycznym na przestrzeni wieków. Przeplatające się okresy pokoju i wojen za każdym razem odciskały ślad również w samej strukturze zabudowy miasta. Różnorodność wpływów lokalnej społeczności znalazła odzwierciedlenie w zróżnicowanych kwartałach zabudowy w centralnej części miasta, w tym w charakterze i wyglądzie samego rynku. Układ przebiegu ulic oraz lokalizacja rynku głównego osadzone były na szkielecie średniowiecznego układu osadniczego. W historii nie tak odległej szczególnie tragicznym wydarzeniem był gigantyczny pożar w 1822 roku. Zniszczył on niemal całe miasto. Ponad wiek później zniszczenia w wyniku przechodzącego frontu związanego z działaniami wojennymi w trakcie II wojny światowej nieodwracalnie zatarły ślady licznych budynków murowanych i drewnianych, stanowiących ważną część dziedzictwa kulturowego miasta. Zniszczeniu uległo wówczas przeszło 80 procent ówczesnej zabudowy tkanki miejskiej Wodzisławia. Nieliczne zasoby architektury miejskiej, czy to zrekonstruowane, czy na nowo wybudowane po 1945 roku, w większości przypadków jedynie umownie nawiązywały charakterem do budowli utraconych w zawierusze wojennej. Rosnąca siła poczucia tożsamości lokalnej i patriotyzm tzw. małych ojczyzn odradzającej się ludności Wodzisławia przyczyniły się do podjęcia decyzji o rozpoczęciu badań nad rekonstrukcją pierwotnego wyglądu rynku z przełomu XIX i XX wieku w formie multimedialnej makiety, przeznaczonej dla stałej ekspozycji w Muzeum Miejskim. Sam zamysł budowy makiety w takiej formie narodził się w okolicy roku 2014, w poczuciu świadomości, jak skomplikowany jest ten długoterminowy proces i jak wieloma badaniami będzie on musiał być poprzedzony. Badania stanowiące bazę do rozpoczęcia prac modelarskich nad makietą obejmowały studia i analizy archiwalnych materiałów kartograficznych oraz fotograficznych, materiałów ikonograficznych, ksiąg parafialnych, wyników wykopalisk archeologicznych i innych materiałów dotyczących historii miasta oraz analizy porównawcze z obiektami tych samych fundatorów, znajdującymi się w Wodzisławiu i innych miastach. W wyniku przeprowadzonych badań powstały rysunki fasad 30 poszczególnych kamienic jako baza do prowadzenia późniejszych prac rekonstrukcyjno-modelarskich. Aby uzyskać czytelny obraz pierwotnych pierzei zabudowy, zdecydowano, że efektem rekonstrukcji powinien być kompleksowy model rynku, składający się z zestawu modeli architektoniczno-dioramicznych poszczególnych kamienic prezentujących jego pierwotną zabudowę z interesującego nas okresu. Wcześniej wykonane makiety podświetlane „Baszty Romantycznej”, synagogi, drewnianego kościoła św. Krzyża oraz Pałacu Dietrichsteinów (obecnej siedziby Muzeum), wzbogacone o funkcje multimedialne, wraz ze zautomatyzowaną funkcją odtwarzania narracji czytanej przez lektora, zostały włączone do eksponatów muzealnych, umożliwiając mieszkańcom miasta oraz przyjezdnym, zwiedzającym wystawę w Muzeum Miejskim, zapoznanie się ze zwizualizowanymi przestrzennie miniaturami dającymi wierny pogląd, jak wyglądały utracone, zrekonstruowane obiekty oraz pierzeje rynku. Prace nad makietą zostały ukończone w czerwcu 2024 roku, a model w ramach wystawy stałej w Muzeum Miejskim w Wodzisławiu Śląskim został tym samym udostępniony do zwiedzania.
A model reconstruction of the appearance of Wodzisław's market square from the turn of the 20th century in the form of an illuminated multimedia diorama. Wodzisław Śląski, over the centuries, has been a multinational city, a place where the fates of Poles, Germans and Jews were united. This was facilitated by its geographical location and the fact that it was subject to various national and political influences over the centuries. The intertwining periods of peace and war each time also left their mark on the very structure of the town. The diversity of influences of the local community was reflected in the varied building quarters in the central part of the town, including the character and appearance of the market square itself. The very layout of the course of the streets and the location of the main square were set on the skeleton of the medieval settlement system. In the not-so-distant history, a particularly tragic event was a gigantic fire in 1822. It destroyed almost the entire town. More than a century later, the devastation caused by the passing frontline related to the warfare during the Second World War irreversibly obliterated the traces of numerous brick and wooden buildings, an important part of the town's cultural heritage. More than 80 per cent of the then urban fabric of Wodzisław was destroyed. As in any city, enclaves of architecture were created, diverse in function and form, reflecting the different levels of social and property status of the founders and owners. Investors, within the scope of their financial possibilities, pursuing new building plans emphasised their distinctiveness in relation to other already existing buildings. This diversity of cultures was also reflected in the main urban space consolidating the community of Wodzisław, which was and is the town square. Through the diverse development of its frontages, it could be defined today as the main social space, representing the wealthiest and most influential inhabitants of the city. Main squares have always been the most representative spaces of urban centres [1]. The research constituting the basis for starting the modelling work on the model included studies and analyses of archival cartographic and photographic materials, iconographic materials, parish books, results of archaeological excavations and other materials on the history of the town, as well as comparative analyses with objects of the same founders located in Wodzisław and other towns. As a result of the research, drawings of the facades of individual tenements were created as a basis for subsequent reconstruction and modelling work. In order to obtain a clear picture of the original frontages of the buildings, it was decided that the reconstruction should result in a comprehensive model of the market square, consisting of a set of architectural-dioramic models of individual tenement houses presenting its original buildings from the period of interest. Previously created illuminated models of the ‘Romanesque Tower’, the synagogue, the wooden Church of St. Cross and Dietrichstein Palace (the current seat of the Museum), enriched with multimedia functions and with an automated narrative reading function, were incorporated into the museum exhibits. The illuminated models of the ‘Romanesque Tower’, the synagogue, the wooden Church of the Holy Cross and Dietrichstein Palace (the current seat of the Museum), enriched with multimedia functions, including an automated narration read by a voiceover, have been incorporated into the museum exhibits, enabling the residents of the city and visitors to the exhibition at the City Museum to become familiar with the spatially visualised miniatures that give a true idea of what the lost, reconstructed frontages of the market square and other important urban buildings looked like. Work and the model were completed in June 2024, and the model was thus made available to visitors as part of the permanent exhibition at the Municipal Museum in Wodzisław Śląski.
Artykuł umieszczony w części "Builder Science"
