Tytuł pozycji:
Antrachinon – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego
Antrachinon (9,10-antrachinon; AQ) to bezwonne, nierozpuszczalne w wodzie ciało stałe o niskiej prężności par. Wykorzystywany jest głównie do produkcji barwników antrachinonowych oraz w przemyśle celulozowo-papierniczym. W powietrzu występuje zwykle w postaci pyłów. Narażenie zawodowe występuje w rolnictwie, przemyśle chemicznym i papierniczym. Dane epidemiologiczne dotyczące narażenia zawodowego dotyczą tylko narażenia mieszanego na wiele substancji. Dokumentację dla antrachinonu i propozycję wartości NDS przygotowano zgodnie z zaproponowaną przez Komisję Europejską listą substancji zalecanych do naukowego opracowania i/lub weryfikacji normatywów higienicznych w ramach regulacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy (OSH – Occupational Safety and Health). Antrachinon to substancja rakotwórcza kategorii 1B, dla której w Polsce nie ustalono dotychczas wartości NDS. W badaniach toksyczności podprzewlekłej (podanie dożołądkowe) zaobserwowano u szczurów zmiany morfometryczne, hematologiczne oraz histopatologiczne nasilające się wraz ze wzrostem poziomu narażenia. Przewlekła ekspozycja zwierząt na AQ oprócz zmian nienowotworowych powodowała także zwiększone ryzyko powstawania nowotworów (wątroby, nerek, pęcherza moczowego), częściej występujące u szczurów niż u myszy (grupa 2B wg IARC). Antrachinon nie działał mutagennie ani genotoksycznie. Mechanizm działania toksycznego AQ może być związany z indukcją aktywności enzymów mikrosomalnych (szczególnie CYP2B) oraz tworzeniem hydroksylowych pochodnych, które mogą odpowiadać za działanie rakotwórcze. Przegląd danych literaturowych wskazuje, że narażenie na antrachinon może być związane z wdychaniem pyłów (cząstek stałych). Proponuje się przyjąć za NDS dla frakcji wdychalnej wartość 0,5 mg/m3 i umieścić oznakowanie „Carc. 1B” – działanie rakotwórcze kategorii 1B z odnotacją „H350: Może powodować raka”. Klasyfikacja jest zgodna z wykazem CLP. Brak podstaw do ustalenia wartości NDSCh i DSB.
Anthraquinone (9,10-anthraquinone; AQ) is an odorless, water-insoluble solid with low vapor pressure. It is mainly used in the production of anthraquinone dyes and in the pulp and paper industry. It usually occurs in the air in the form of dust. Occupational exposure occurs in agriculture, the chemical industry, and the paper industry. Epidemiological data on occupational exposure concern only mixed exposure to many substances. The documentation for anthraquinone and the proposed OEL value were prepared in accordance with the list of substances recommended for scientific development and/or verification of hygiene standards proposed by the European Commission (2022) within the framework of the regulation of occupational safety and health (OSH - Occupational Safety and Health) policy. Anthraquinone is a category 1B carcinogen, for which no OEL value has been established in Poland so far. In subchronic toxicity studies (intragastric administration), morphometric, hematological and histopathological changes were observed in rats, which intensified with increasing exposure levels. Chronic exposure of animals to AQ, in addition to non-neoplastic changes, caused an increased risk of developing tumors (liver, kidney, urinary bladder), more frequently occurring in rats than in mice (group 2B according to IARC). Anthraquinone did not act mutagenic and genotoxic. The mechanism of toxic action of AQ may be related to the induction of microsomal enzyme activity (especially CYP2B) and the formation of hydroxyl derivatives, which may be responsible for carcinogenic effects. A review of literature data indicates that exposure to anthraquinone may be associated with inhalation of dust (particulate matter). It is proposed to adopt the OEL for the inhalable fraction as 0.5 mg/m3 and to label it “Carc. 1B” - carcinogenic effect of category 1B with the note “H350 - may cause cancer”. The classification is consistent with the CLP list. There is no basis for establishing STEL and BEI values.
Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).
