Krótka historia „O!” (wokół utworu Julii Hartwig)

Artykuł przedstawia główne etapy ewolucyjne wykrzyknienia „O!” w poezji europejskiej od starożytności do współczesności. Pretekstem jest utwór Julii Hartwig O!, w którym „O” jest zarówno elementem inicjalnym tekstu właściwego, jak i jedynym słowem w tytule. Artykuł można też czytać odwrotnie: traktując analizę "O!" Julii Hartwig jako temat główny, którego pre-tekstem jest repertuar znaczeń i funkcji „O” utrwalonych w tradycji literackiej. Wskazane zostają warianty semantyczne „O” w literaturze greckiej i łacińskiej, wywodzące się z podziału na dwie funkcje: zwrotu do adresata i zwrotu do nadadresata. Następnie podany jest zarys procesu autonomizacji „O” względem języków narodowych, w wyniku którego wyraz ten stał się międzynarodowym leksemem języka poetyckiego. Materiał egzemplifikacyjny pochodzi z literatur angielskiej, francuskiej, niemieckiej, polskiej, prowansalskiej i włoskiej.

The paper presents the main evolutionary stages of the exclamation “O!” in European poetry from antiquity to modern times. A pretext for the research is Julia Hartwig’s poem “O!” in which “O” is both an initial element of the proper text and the sole word in the title. However, the article can also be read otherwise, in which case the analysis of Hartwig’s "O!" is considered as the main topic whereas the repertoire of meanings and functions of “O”, as preserved in the literary tradition, serves as its pre-text. Semantic variants of “O!” in Greek and Latin literature are also indicated and seen as variants derived from a division into two functions, namely an appeal to the addressee, and an appeal to the superaddressee. Next follows an outline of a process through which autonomy from national languages was granted to “O!,” thanks to which the word became an international lexeme of poetic language. The illustrative material is taken from English, French, German, Italian, Polish, and Provençal literatures.