„Na naukę nigdy nie jest za późno”. Edukacja dorosłych w Polsce Ludowej1 w świetle czasopisma „Przyjaciółka” (1948–1951)

Niniejsza publikacja dotyczy problematyki edukacji dorosłych w Polsce w pierwszym okresie powojennym, prezentowanej na łamach najbardziej popularnego wówczas czasopisma kobiecego – tygodnika „Przyjaciółka”. Cezury czasowe wyznaczają lata 1948–1951, czyli wydawania pisma przez Spółdzielnię Wydawniczo-Oświatową „Czytelnik”. Analizą treści (jakościową analizą zawartości) objęto wszystkie wypowiedzi związane z tematem badawczym, którymi były głównie artykuły redakcyjne, opowiadania z cyklu „Radości i smutki”, listy czytelników kierowane do redakcji, zamieszczone łącznie w 198 numerach. Przeprowadzone badania wykazały, że redaktorzy „Przyjaciółki” dużą wagę przywiązywali do tematyki edukacji dorosłych Polaków, przedstawiając informacje związane z wieloma jej formami na różnych poziomach kształcenia i dokształcania. Włączając się w nurt działań prosystemowych propagowano osiągnięcia „nowych władz państwowych i partyjnych” w zakresie rozwoju bezpłatnej edukacji dorosłych. Doradzano czytelnikom, by podejmowali naukę w szkołach, odbywali szkolenia, uczestniczyli w kursach, wykładach, odczytach czy dyskusjach, samokształcili się, zdobywali nową wiedzę, umiejętności i kompetencje, wykorzystując możliwości ustrojowe Polski Ludowej. Akcentowano, że wszyscy obywatele, bez różnicy płci i wieku mogą uczyć się, gdyż „na naukę nigdy nie jest za późno”.

This publication refers to adult education in Poland in the first period after World War II, as presented in the most popular magazine for women those days, i.e. Przyjaciółka weekly. This is the period from 1948 to 1951, when the weekly was published by Spółdzielnia Wydawniczo-Oświatowa “Czytelnik”. The analyzed content includes all the texts relating to the study subject, i.e. primarily editorial articles, stories in the “Joys and Sorrows” cycle, readers’ letters addressed to the editors, published in 198 editions altogether. The studies revealed that the editors of Przyjaciółka paid much attention to the topics relating to the education of adult Poles, presenting information on its numerous forms at various levels of education, including professional development programmes. In line with the activities supporting the system, the weekly promoted the achievements of “new state and party authorities” relating to the development of free adult education opportunities. The readers were advised to start learning at schools, undergo training, participate in courses, lectures, readings or discussions, to self-educate, to acquire new information, skills and competences by using the systemic opportunities in Communist Poland. It was stressed that all citizens, irrespective of their gender and age, can learn as “it is never to late to study”