Rola wartości samorealizacyjnych i materialnych w kształtowaniu sytuacji pracy na własny rachunek

Artykuł poświęcono zagadnieniu roli wartości samorealizacyjnych i materialnych w kształtowaniu sytuacji pracy osób, które prowadzą indywidualną działalność gospodarczą. Jako materiał empiryczny posłużyły wyniki kilku projektów badawczych zrealizowanych przez autorkę w latach 1996–2011 w województwie lubelskim, w tym wśród przedsiębiorców. Wykonano analizę porównawczą wartości związanych z pracą (cele, funkcje, oczekiwania), które występują w różnych kategoriach społeczno-zawodowych. W tym kontekście omówiono przyczyny podejmowania pracy na własny rachunek. Następnie na podstawie zbiorów wskaźników utworzono zmienne złożone – orientacje na wartości. Orientacje – samorealizacyjna i materialna – okazały się użytecznymi narzędziami w analizie specyfiki zbiorowości przedsiębiorców oraz jej wewnętrznego zróżnicowania. Określają one sposoby postrzegania sfery pracy, łączą się z zasobami zawodowymi przedsiębiorców, formują decyzje i działania zawodowe, co łącznie kształtuje sytuację pracy.

This paper is devoted to the role of self-realization and material values in the formation of work situation of people who run individual business activity. The results of several research projects (including entrepreneurs) accomplished by the author in the years 1996–2011 in the province of Lublin were used as empirical materials. A comparative analysis of values connected with work (aims, functions, expectations) and which are present in different social-professional categories was conducted. In this aspect, the reasons for undertaking self-employment were discussed. Then, on the basis of a collection of indexes, complex variables – orientations towards values – were formed. Orientation towards self-realization and material orientation were useful tools in analyzing the specificity of the collectivity of entrepreneurs and its inner differentiation. The orientations describe the ways of perceiving the sphere of work, they are connected with professional resources of entrepreneurs, they form decisions and professional actions which, together, form a work situation.