Nazwy miejscowe Kresów Wschodnich w zapomnianej polskiej frazeologii

Artykuł wpisuje się w nurt badań nad frazeologią i onomastyką. Przedmiotem opisu są występujące w dawnej polszczyźnie związki, które mieszczą w swoim składzie komponent ojkonimiczny dotyczący obecnie Ukrainy. Analizie poddane zostały połączenia z rzeczownikami proprialnymi będącymi nazwami dużych lub znanych miast oraz mniejszych miejscowości i wiosek oraz z derywowanymi od nich przymiotnikami, np.: Berdyczów (Pisuj na Berdyczów), Brusiłów (brusiłowska biblioteka), Humań (humański dureń), Kamieniec Podolski (Kamieniec do Polski klucz). Celem rozważań jest bliższe spojrzenie na występujące w przeszłości frazeologizmy i przysłowia stanowiące świadectwo wiekowych powiązań historyczno-kulturowych między Polską i Ukrainą oraz wskazanie przyczyn zaniku opisywanych konstrukcji słownych. Omawiane połączenia stanowią ciekawy dokument językowy życia w odległych epokach. Zapisane w nich minione realia odzwierciedlają niegdysiejsze polsko-ukraińskie kontakty językowe.

The article represents a trend of research in phraseology and onomastics. It describes obsolete phraseological combinations which contain an oikonymical component which currently refers to Ukraine and it analyses combinations which feature proper names which refer to major or well-known cities as well as other places and villages along with adjectives which are derived from them, e.g.: Berdyczów (Pisuj na Berdyczów [lit. trans. Write to Berdyczów]), Brusiłów (brusiłowska biblioteka [lit. trans. Library of Brusiłów]), Humań (humański dureń [lit. trans. a fool from Humań]), Kamieniec Podolski (Kamieniec do Polski klucz [lit. trans. Kamieniec – a key to Poland]). The purpose of these considerations is to closely examine phraseologisms and proverbs which were used earlier and which constitute testimony to many centuries of historical and cultural links between Poland and Ukraine as well as to indicate the reason why the lexical constructions became obsolete. The lexical combinations which were described constitute a worthwhile linguistic account of the life in remote periods of history. The realia of the past documented in this account reflect former Polish‑Ukrainian linguistic contact.