Rozważania na temat represyjnych i prewencyjnych elementów odpowiedzialności odszkodowawczej na przykładzie instytucji odszkodowania karnego (punitive damages) w świetle orzeczenia Sądu Najwyższego oraz Trybunału Konstytucyjnego

The verdict of the Supreme Court of 11 October 2013 (file I CSK 697/12) and the decision of the Constitutional Tribunal of 25 June 2015 (file SK 32/14) are discussed and their significance for the understanding of punitive damages analysed. The main problem discussed in this paper is the question whether there is room under Polish law for punitive damages modelled a common law system and whether the adoption of this solution could possibly influence the basic premises constituting the liability for damages already adopted. The main focus has been put on the argumentation of the Supreme Court presented in its verdict regarding the possibility of enforcing by Polish courts a judgment in which a foreign court awarded punitive damages, and the arguments of the Constitutional Tribunal regarding the constitutionality of a legal provision establishing a possibility of flat-rate damages, being awarded and increased in the event of the determination of guilt by the breaching party. Certain detailed provisions that are contradictory from the point of view of the fundamental assumptions underlying the liability for damages in Polish law and the laws of most European legal systems (and the German system in particular) are also examined. Further, a synthetic analysis of the positive and negative aspects of punitive damages identified by other researchers is presented. This is followed by a mention of other institutions available under Polish law which may constitute an alternative to punitive damages, at least when it comes to the provision of an adequate preventive and punitive measure in the event of gross or culpable damage.

Artykuł poddaje analizie orzeczenie Sądu Najwyższego (z dnia 11 października 2013 r., sygn. I CSK 697/12) oraz orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego (z dnia 25 czerwca 2015 r., sygn. SK 32/14) i ich znaczenie dla rozumienia odpowiedzialności odszkodowawczej. Zasadniczym problemem postawionym w niniejszym artykule jest to, w jakim stopniu możemy mówić o istnieniu w prawie polskim odszkodowania karnego wzorowanego na systemach common law, a także to, jak przyjęcie tego rozwiązania mogłoby wpłynąć na podstawowe założenia odpowiedzialności odszkodowawczej. Opracowanie skupia się na argumentacji przedstawionej przez Sąd Najwyższy we wskazanym orzeczeniu odnoszącej się do możliwości stwierdzenia w Polsce wykonalności orzeczenia wydanego przez sąd innego państwa, które przyznaje punitive damages, a także na argumentacji Trybunału Konstytucyjnego dotyczącej konstytucyjności przepisu przyznającego możliwość uzyskania odszkodowania ryczałtowego, które może zostać zwiększone w przypadku uznania, że naruszenie praw danego podmiotu było zawinione. W artykule analizie poddane zostają również poszczególne przepisy, które są kontrowersyjne z punktu widzenia podstawowych założeń odpowiedzialności odszkodowawczej, uznawanych nie tylko w prawie polskim, ale także w większości europejskich porządków prawnych (w szczególności w Niemczech). Przedstawiona jest też syntetyczna analiza pozytywnych i negatywnych aspektów punitive damages wskazywanych przez innych badaczy. W artykule przywołuje się też inne instytucje obowiązujące w prawie polskim, które mogą stanowić swoistą alternatywę dla odszkodowania karnego, przynajmniej w zakresie uzyskania odpowiedniego stopnia represji i prewencji w przypadku wyrządzenia „karygodnej” szkody. Autor wyraża pogląd na temat tego, czy w polskim systemie prawnym możemy mówić o przykładach przepisów, które umożliwiają uzyskanie swego rodzaju odszkodowania karnego.

I. Artykuły

I. Papers