Zamek prokuratorski w Unisławiu. Układ przestrzenny i technika budowy w świetle badań archeologiczno-architektonicznych

Zamek w Unisławiu na ziemi chełmińskiej był do niedawna jedną z najsłabiej rozpoznanych warowni krzyżackich. Nie była znana jego forma, a źródła historyczne dostarczały jedynie przesłanek do jego chronologii. Przeprowadzone w 2017 r. badania archeologiczno-architektoniczne skupione były na terenie zamku wysokiego, ale towarzyszące im obserwacje pozwoliły także na określenie układu budowli: na trójczłonową warownię składały się zamek wysoki i dwa przedzamcza. Badania wykazały, że zamek murowany wzniesiono na miejscu komturskiej warowni drewniano-ziemnej, a inwestycję tę łączyć należy z rezydującymi od 2. ćw. XIV w. w Unisławiu prokuratorami. Głównym elementem zamku wysokiego był masywny dom wieżowy, osłonięty od strony przedzamcza murem obronnym. Na przełomie XIV i XV w. zamek został rozbudowany – dodano nowe budynki, w tym bramny. Badania dostarczyły także podstaw do rekonstrukcji szczegółów techniki budowy zamku. Kres funkcjonowania warowni przyniosła wojna trzynastoletnia (1454-1466).

The castle in Unisław on Chełmno Land has until recently been one of the least-known Teutonic strongholds. Its form was unascertained, and historical sources provided only some premises for its chronology. The archaeological and architectural research carried out in 2017 focused on the area of the high castle, but the accompanying observations also enabled to determine the layout of the structure: the three-part stronghold consisted of a high castle and two wards. The research has shown that the brick castle was erected on the site of the wooden and earthen commandery stronghold, and this investment should be connected with the prosecutors residing in Unisław from the 2nd quarter of the 14th century. The main part of the high castle was a massive tower house, shielded from the side of the ward with a defensive wall. At the turn of the 15th century, the castle was extended – new buildings were added, including gates. The research also provided the basis for the reconstruction of the details of castle construction techniques. The stronghold was captured and destroyed during the Thirteen Years’ War (1454-1466).