Podmiotowość prawnomiędzynarodowa korporacji międzynarodowych wyzwaniem dla systemu ochrony inwestycji zagranicznych

This paper analyzes two issues: the current state of international investment law as to the question of the subjectivity of transnational corporations and whether this question contributes to changes in the system of protection of foreign investments. Transnational corporations have already some relevant attributes of the subjects of international law, although all we can say is that their international legal personality is incomplete, functional, relative and not independent. International legal personality of transnational corporations cannot be presumed and if it is for the purpose of assigning liability for infringements of the rules of jus cogens, this will not prejudge the subjectivity in the field of the use of international investment law. If international legal subjectivity of a transnational corporation has been decided upon, the future of the already existing norms of international law regarding the protection of investments (including diplomatic protection, BIT provisions and multilateral international agreements) is not clear. In this system, the rights and obligations of states and transnational corporations are not balanced as this area of international law favours investors (and thus also transnational corporations). States and local communities are neither entitled to claim damages from the investor when such damages are caused by an investment or if they arise from violations of the vital interests of the local community, nor may they bring counterclaims against the complaint to arbitration tribunals. Common goals for the whole international community, for which the concept of international legal personality of transnational corporations could be developed, have not as yet been precisely articulated. Unlike it is the case of liability for the international law of jus cogens, there are no strong axiologial reasons to develop this concept in international investment law.

Opracowanie zawiera analizę dwóch problemów: czy na obecnym etapie rozwoju międzynarodowego prawa inwestycyjnego została przesądzona podmiotowość korporacji międzynarodowych oraz czy kwestia ta przyczyni się do zmian w systemie ochrony inwestycji zagranicznych. Korporacje międzynarodowe mają już część atrybutów właściwych podmiotom prawa międzynarodowego, choć w wypadku tych podmiotów można mówić, co najwyżej, o podmiotowości niepełnej, funkcyjnej, względnej i niesamodzielnej. Nie sposób podmiotowości korporacji międzynarodowej domniemywać. Przypisanie podmiotowości prawnomiędzynarodowej dla celów odpowiedzialności z tytułu naruszenia norm ius cogens nie będzie przesądzać o podmiotowości w obszarze stosowania międzynarodowego prawa inwestycyjnego. Jeśli kwestia podmiotowości prawnomiędzynarodowej korporacji zostanie przesądzona, przyszłość dotychczas ukształtowanych norm prawa międzynarodowego dotyczących ochrony inwestycji (w tym ochrony dyplomatycznej państw, BIT-ów, wielostronnych umów międzynarodowych przewidujących ochronę inwestycji) nie jest jasna. W systemie tym prawa i obowiązki państw i korporacji międzynarodowych nie są zrównoważone, bowiem w tym obszarze prawa międzynarodowego faworyzuje się inwestorów. Państwa i społeczności lokalne, co do zasady, nie mają możliwości dochodzenia od inwestora (korporacji międzynarodowej) naprawienia szkód związanych z inwestycją czy naruszeniami istotnych interesów społeczności lokalnej ani wnoszenia powództw wzajemnych wobec skarg wnoszonych do trybunałów arbitrażowych. Nie wykrystalizowały się też wspólne dla całej społeczności międzynarodowej cele, dla których rozwijano by koncepcję podmiotowości prawnomiędzynarodowej korporacji międzynarodowej. W obszarze międzynarodowego prawa inwestycyjnego brak jest bowiem dostatecznie silnych bodźców aksjologicznych do rozwijania tej koncepcji, tak jak ma to miejsce w przypadku odpowiedzialności prawnomiędzynarodowej za naruszenie ius cogens.

I. Artykuły

I. Papers