Cartographic Image of Changes in Population Distribution as an Indicator of Peripherality

The article discuss a thesis stating that the most credible “markers” of peripherality constitute indicators referring to demographic changes, particularly depopulation related to migration, the resulting decrease in the size of population, and consequently changes in the population density. Such an assumption is based on the commonly acknowledged fact that the most intensive depopulation occurs in areas distinguished by low quality and level of life resulting from restricted accessibility and a low level of socio-economic development. The presented hypothesis is verified by analysis of maps presenting demographic changes in Poland after World War II.

Strefy peryferyjne zaznaczają się w przestrzeni w różnej skali terytorialnej, począwszy od kontynentalnej, poprzez krajową, aż po regionalną i lokalną. W każdym przypadku, można podać szereg wskaźników, które są wyznacznikami peryferyjności, tzn. dowodzą istnienia odmiennych, zazwyczaj niekorzystnych cech pewnych obszarów w odniesieniu do obszarów rdzeniowych. W niniejszym artykule, autorzy stawiają hipotezę, że jednymi z najlepszych i najbardziej wiarygodnych „markerów” peryferyjności są wskaźniki odnoszące się do zmian ludnościowych, przede wszystkim odpływ migracyjny ludności, będące jego konsekwencją spadki liczby ludności i ostatecznie zmiany w gęstości zaludnienia. Przedstawiony pogląd autorzy postanowili zweryfikować na podstawie analizy map przedstawiających zmiany demograficzne we wschodniej Polsce po II wojnie światowej. Obszar ten powszechnie jest uważany za peryferyjny, zarówno w skali Unii Europejskiej, jak i samego kraju, a za wiodącą przyczynę zachodzących tam zmian ludnościowych uważa się niekorzystne położenie i niski stopień rozwoju ekonomicznego. Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej przedstawiono przesłanki, ze względu na które Polska Wschodnia jest traktowana jako obszar peryferyjny. Ponadto, posługując się przykładem województwa lubelskiego, w skrócie opisano główne przyczyny takiego stanu, zarówno te wynikające z przeszłości obszaru, jak i związane z obecną sytuacją społeczno-gospodarczą. W drugiej część artykułu zaprezentowano mapy ilustrujące obszary peryferyjne w Polsce oraz zmiany w liczbie ludności i gęstości zaludnienia w Polsce w latach 1946-2012. Zestawienie tych map ma na celu porównanie zasięgów stref peryferyjnych, określonych na podstawie wieloczynnikowych badań, z mapami zmian ludnościowych. Umożliwi to weryfikację postawionej tezy, iż zmiany w rozmieszczeniu ludności mogą być traktowane jako wiarygodny wskaźnik peryferyjności.