Wolność bez alternatyw. W poszukiwaniu podstaw moralnej odpowiedzialności

Problem wolności woli i związany z tym problem przypisywania moralnej odpowiedzialności za działania to jedno z najgoręcej dyskutowanych zagadnień współczesnej filozofii. W artykule argumentujemy przeciwko standardowemu podejściu do tego problemu w kategoriach (in)kompatybilizmu i „zasady alternatywnych możliwości”. Odwołując się do argumentacji Gottfrieda Leibniza oraz kilku XX-wiecznych teoretyków, pokazujemy, że uwaga filozofów skupić się powinna na kwestii poczucia sprawstwa, które towarzyszy naszym dobrowolnym działaniom. W ostatniej części artykułu wskazujemy kilka obiecujących kierunków rozwoju badań nad empirycznymi podstawami poczucia sprawstwa prowadzonych z perspektywy kognitywistyki, neuronauk i paradygmatu ucieleśnionego poznania.

The problem of free will and the related problem of attributing moral responsibility are among the most discussed issues in contemporary philosophy. In the present paper we argue against the standard approach to this issue in terms of (in)compatibilism and the Principle of Alternate Possibilities. Invoking the arguments of Leibniz and some twentieth-century authors, we show that philosophers should focus on the issue of the conscious sense of agency that accompanies our voluntary actions. In the final part of the paper we point out some promising lines of research on the empirical grounds of the sense of agency conducted by neurobiologists, cognitive scientists, and advocates of the embodied cognition paradigm.