„Wielkie, ale niedokończone twory Opatrzności”. O jednym wątku teodycealnym w „Horsztyńskim” Juliusza Słowackiego i „Biesach” Fiodora Dostojewskiego

Artykuł jest próbą ukazania podobieństwa refleksji Juliusza Słowackiego i Fiodora Dostojewskiego nad zależnościami pomiędzy Bogiem, złem a człowiekiem, przejawiającego się w charakterystyce postaci wykreowanych przez pisarzy – Szczęsnego Kossakowskiego z „Horsztyńskiego” oraz Nikołaja Wsiewołodowicza Stawrogina z „Biesów”. Porównanie bohaterów jest przeprowadzone z perspektywy problemu teodycei rozpatrywanego w kontekście nowoczesności – zakwestionowania prerogatyw Boga i przyjęcia tezy o ateizmie „ad maiorem Dei gloriam” (M. Sarot, O. Marquard). Analiza tekstów obu utworów wydobywa analogie istniejące między Szczęsnym a Stawroginem na takich płaszczyznach jak motyw obłędu, piękno i metafory solarne, przewodzenie zbiorowości, transgresja oraz śmierć.

The article attempts to present the similarities in reflection of Juliusz Słowacki and Fyodor Dostoyevsky over the dependency between God, evil and man, where the aforementioned similarities in reflection are manifested in the characteristics of protagonists developed by the writers―Szczęsny Kossakowski from “Horsztyński” and Nikolai Vsevolodovich Stavrogin from “Besy” (“The Possessed”). The comparison is drawn from the perspective of theodicy analysed in the context of modernity, namely questioning God’s prerogatives and adopting the thesis of “ad maiorem Dei gloriam” (M. Sarot, O. Marquard) atheism. Analysis of the two texts elicits such analogies between Szczęsny and Stavrogin found on such levels as the motif of madness, beauty and solar metaphors, community leadership, transgression, and death.