Problematyka medytacyjnego wglądu i wiedzy wyzwalającej w soteriologii wczesnego buddyzmu. Krytyczna analiza problemu przy zastosowaniu podejścia interdyscyplinarnego

Do najbardziej kontrowersyjnych kwestii badań nad soteriologią wczesnego buddyzmu należy ustalenie związków medytacyjnego stanu dźhany z rozwojem wglądu i wiedzy wyzwalającej. W samej Suttapitace oraz późniejszych tekstach buddyjskich poświęconych medytacji występują niespójności, które są trudne, lub wręcz niemożliwe do uzgodnienia. W tym artykule zaproponuję model medytacyjnego wglądu jako elementu organicznie powiązanego ze stanem dźhany. W tym celu posłużę się interdyscyplinarnym podejściem, opierając się na krytycznych badaniach filologicznych Suttapitaki, jak również na wynikach dynamicznie rozwijających się nauk o poznaniu. Wskażę i przenalizuję szereg istotnych trudności związanych z tradycyjnym buddyjskim modelem wglądu. Zaproponuję wyjaśnienie tego, w jaki sposób pierwotna koncepcja wglądu uległa znaczącemu przeobrażeniu. Aby zaproponować wiarygodny model wglądu jako organicznie powiązanego z dźhaną elementu, odwołam się do szeregu nowych wyników z dziedziny kognitywistyki. W celu wykazania, że ten model może funkcjonować w praktyce, wskażę także medytacyjne koncepcje, jakie pojawiły się w późniejszych dziejach buddyzmu, gdzie wgląd był postrzegany w podobny sposób.

The relation of the meditative state of jhāna to the development of insight and liberating knowledge is one of the most controversial issues in studies on early Buddhism. In the Suttapitaka and later Buddhist meditative texts, one can find discrepancies which are difficult to reconcile. In this paper, I propose a new model of meditative insight using an interdisciplinary approach based both on critical philological studies of the Suttapitaka and the results of the dynamically developing cognitive science. I also highlight and examine the difficulties related to the traditional Buddhist model of insight. In order to propose a plausible model of insight as an element organically linked to jhāna, I refer to several new developments in the field of cognitive science.

Temat specjalny – Filozofia indyjska

Special Topic – Indian Philosophy