„Muza polska” Wacława Potockiego jako heroicum epideiktyczne

Artykuł dotyczy poematu Wacława Potockiego "Muza polska na tryjumfalny wjazd Najaśniejszego Jana III [...]", wydanego anonimowo z okazji koronacji króla Jana III Sobieskiego w 1676 r. Poemat ten, którego treść skupiona została wokół przebiegu wojny polsko-tureckiej z lat 1672–1676, ma charakter tyleż panegiryczny, ile epicko-historyczny. Przedmiotem uwagi autorki staje się poetycka kreacja wizerunku króla Jana III, którego najważniejszym przymiotem Potocki uczynił wstrzemięźliwość (temperantia) – cnotę opisywaną w Państwie Platona jako „pewien ład i wewnętrzne panowanie nad przyjemnościami i nad żądzami” oraz „moc nad sobą”, dzięki której w człowieku „cząstka lepsza panuje nad gorszą”. Podjęte przez Sobieskiego trudy walk uwieńczone zwycięstwami obrazują u Potockiego już nie tylko cnoty, którymi winien odznaczać się monarcha, ale stanowią alegoryczny wizerunek bojowania, jakie człowiek toczy z własną słabością i namiętnościami o panowanie nad sobą samym.

The article refers to Wacław Potocki’s poem „Muza polska na tryjumfalny wjazd Najaśniejszego Jana III [...]” (“Polish Muse for a Triumphant Entering of His Majesty John III […]”) published anonymously on the occasion of King John III Sobieski’s coronation in 1676. The piece, the content of which concentrates on the course of the 1672–1676 war waged between Poland and Turkey, is equally panegyrical and epic-historical in its character. The author of the paper focuses her attention on Potocki’s poetic creation of King John III Sobieski’s image, the most important attribute of which is temperance (Lat. temperantia) described in Plato’s “Republic” as an ability to abstain from lust due to which a man’s better part dominates over the worse one. The martial efforts undertaken by Sobieski and crowned with victories are depicted in Potocki’s poem not only as the example of regal virtues but also as an allegory of a war a man is waging against one’s own weakness and passions in order to gain control over oneself.