Medieval (dis)connectivity: The amber trade between the Baltic, Rus’, and Central Asia

Handel bursztynem w epoce wikingów (ok. 750–1050 r.) był dotychczas przedmiotem niewielkiego zainteresowania. W celu wypełnienia tej luki, podjęto badania obiegu bursztynu w trzech głównych regionach, które stanowiły część wzajemnie powiązanego średniowiecznego świata. Po pierwsze, w słowiańskich, bałto-fińskich i skandynawskich emporiach nad Morzem Bałtyckim i Północnym, takich jak Wolin czy Ribe. Po drugie, w średniowiecznej Rusi, gdzie paciorki z Bałtyku, ale także z Bizancjum i krajów islamskich, dają wgląd w średniowieczne powiązania handlowe. Ostatnim obszarem badań jest Azja Środkowa i Wschodnia, gdzie cesarskie pochówki dynastii Liao z początku XI wieku zawierały liczne bursztynowe przedmioty. Co zatem sprawiło, że materiał ten był tak pożądany zarówno wokół Bałtyku, jak i daleko poza nim? W jakim stosunku przedmioty te stoją do innych towarów handlowych, takich jak futra, srebrne dirhamy czy niewolnicy? Jak niniejszy artykuł próbuje pokazać, bursztyn miał nie tylko znaczenie estetyczne i nawet religijne, ale również gospodarcze. Uznając jego potencjał do generowania znacznego bogactwa i wpływu politycznego, zarówno słowiańskie i ugrofińskie populacje osiadłe wokół Bałtyku, jak i skandynawscy Wikingowie, ludy Rusi i tureccy Karachanidzi starali się kontrolować dostęp do złotej żywicy. Wszystkie te procesy ostatecznie osadziły bursztyn, szczególnie w formie koralików i paciorków, na szlakach „zglobalizowanego” średniowiecznego świata, w którym handlowano także futrami, niewolnikami czy srebrem. Handel na tych szlakach nie odbywał się jednak w sposób niezakłócony, a sieci te nieuchronnie oscylowały między „połączeniem” a „rozłączeniem”.