Autor „Powrotu posła”. Uwagi o recepcji twórczości Juliana Ursyna Niemcewicza w PRL-u

Artykuł ukazuje postać Juliana Ursyna Niemcewicza, jedną z osobistości życia literackiego i politycznego końca XVIII wieku i pierwszej połowy XIX stulecia. Obfita twórczość pisarza dopiero od niedawna interesuje historyków literatury w pełnym wymiarze. Spóźniona naukowa recepcja ma źródło w specyfice podejścia do dzieł Niemcewicza w PRL-u, kiedy to „Powrót posła” wprowadzono na listę lektur szkolnych i wydawano w masowych nakładach, a zarazem większą część dorobku pisarza skazano na zapomnienie. Autora „Powrotu posła” włączono do zastępu pisarzy tzw. postępowych, dobrze widzianych w realiach pojałtańskich. Dzieła późniejsze, które po 1795 roku wyszły spod pióra Niemcewicza, cieszącego się autorytetem społecznym, uprawiającego pisarstwo zaangażowane politycznie (akcenty antyrosyjskie), nie poddawały się tego rodzaju manipulacji. Zainteresowanie całym dorobkiem pisarza wzrosło wtedy, kiedy badacze przywrócili cezuralność daty 1795 roku, co nastąpiło dopiero u schyłku PRL-u.

The article presents Julian Ursyn Niemcewicz, a figure of the literary and political life of the end of the 18th c. and the first half of the 19th c. The writer’s rich creativity in its full form has only recently arisen interest of literary historians. The belated academic reception has its source in the specific approach to the reading of Niemcewicz’s works in the Polish Peopole’s Republic when “Powrót posła” (“Return of the Deputy)” was introduced into the school canon and published in mass edition, thus consigning the remaining pieces to oblivion. Niemcewicz was included into the group of so-called progressive writers, and welcome in the post-Yalta realities. His later works, written after the year 1795 by an authority who produced socially-committed literature (anti-Russian tones), did not undergo such manipulation. Interest in Niemcewicz’s entire creativity increased when researchers restored the year 1795 as a turning point, and that took place at the decline of the Polish People’s Republic.