Wstęp

Dzieciństwo to niezwykle specyficzny okres w życiu każdego człowieka. To właś­nie w ten czas, w którym mały człowiek w zasadzie w ogóle nie jest przygotowany do samodzielnego funkcjonowania w świecie, zaważy na całym jego przyszłym życiu. O złożoności tego okresu mogą świadczyć rozważania definicyjne, które w Encyklopedii dzieciństwa koncentrują się wokół kilku kategorii: pedagogicznej, psychologicznej biologicznej, socjologicznej, historycznej, antropologiczno-kulturowej, politycznej, i w końcu prawnej. Definicje dzieciństwa w ciągu wieków podlegały zmianom, pojawiały się coraz to nowe propozycje, zgodne z rozwojem nauki. Według jednej z nowszych teorii: „Dzieciństwo jest konstruktem społecznym, tworzonym przez dzieci i dla dzieci – jest więc faktem biologicznym posiadającym też wymiar społeczny (...). Dzieci jako członkowie społeczeństwa mogą konstruować własną tożsamość i posiadać wpływ na tożsamość innych poprzez uczestniczenie w wychowawczym dialogu. W tym ujęciu relacja między dziećmi a dorosłymi opiera się na wzajemności, miłości oraz dzieleniu się władzą i kontrolą”[3]. Dzieciństwo, tak jak każdy inny okres życia, jest i powinno być badane. Prace nad dzieciństwem są jednak szczególne, a to ze względu na podwójny status prawny podmiotu badań – dziecka[4]. Sytuacja taka wymaga od badacza znajomości zarówno regulacji prawnych[5], jak i zmierzenia się z trudnościami natury etycznej, jakie mogą się z tym wiązać. Współczesna metodologia badań społecznych jest niezwykle bogata w kwestii sposobów prowadzenia badań, zarówno w strategii ilościowej, jak i jakościowej. Badania nad dzieciństwem mogą być prowadzone w oparciu o różne paradygmaty i metody. Jeśli badacz zdecyduje się na eksplorację z dziećmi (paradygmat partycypacyjny), wówczas będzie to wyzwanie nie tylko metodologiczne, ale też etyczne i pedagogiczne. Mamy nadzieję, że niniejszy numer czasopisma zakreśla szerokie horyzonty takich doświadczeń badawczych.