Metodologiczne podstawy badań nad interakcją w afazji

Proponowane podejście interakcyjne w badaniach nad afazją, skupiając się na analizie afatycznych faktów językowych i wykorzystując lingwistyczne metody ich opisu, zmienia perspektywę oglądu i interpretacji tego zaburzenia. Wcześniejsze badania nad afazją akcentowały rodzaj i stopień zakłóceń językowych. Postępowanie logopedyczne, zorientowane na diagnozę i terapię zaburzeń mowy chorych z uszkodzeniami mózgu, wymusza zainteresowanie również zachowanymi możliwościami językowymi tej grupy pacjentów. O przebiegu skutecznej interakcji z chorym dotkniętym zaburzeniami mowy decydują wszak zachowane sprawności językowe, a najistotniejszą przesłanką w procesie programowania procesu terapeutycznego są wysiłki komunikacyjne czynione przez pacjentów afatycznych w celu zrealizowania założonej intencji. Specyfika zachowań językowych w afazji jest wypadkową dwu procesów: dezintegracji i kompensacji, warunkowanymi z jednej strony – trudnościami w aktualizacji jednostek systemu językowego, z drugiej zaś strony – przyjętymi przez chorych strategiami komunikacyjnymi. Z punktu widzenia procedur postępowania logopedycznego oraz funkcjonowania osób z afazją w społeczeństwie najważniejsze są ich zachowane sprawności interakcyjne. Specyfika interakcji, w której uczestniczą osoby z afazją, wiąże się ze swoistym wykorzystaniem trzech elementów: 1) zwerbalizowanego lub niewerbalnego komunikatu; 2) wypowiedzi o komunikacie w dwu funkcjach: organizacji komunikatu oraz semiotycznego statusu użytych środków; 3) wiedzy nadawcy i odbiorcy wynikającej z uwarunkowań tekstowych oraz pozatekstowych. Analiza tych trzech kategorii interakcyjnych: tekstu, kontekstu i metatekstu, pozwala na skonstruowanie modelu zachowań interakcyjnych chorych z afazją, w którym poprzez opis struktur języka można dochodzić do wniosków o stanie struktur poznawczych.

The proposed interactional approach in studies on aphasia changes the perspective of examination and interpretation of this disorder by focusing on the analysis of aphasic language facts and by using linguistic methods of their description,. Earlier studies on aphasia emphasized the types and degrees of language disorders. The logopedic management oriented towards diagnosis and treatment of speech disorders in patients with brain damages also prompts the interest in the retained brain capabilities in this group of patients. It is the preserved language skills that determine effective interaction with the patient suffering from speech disorders, the most essential grounds for the process of programming a therapy being communication efforts made by aphasic patients in order to realize the intended objective. The specificity of language behavior in aphasia is the resultant of two processes: disintegration and compensation which are determined, on the one hand, by difficulties in the actualization of units of the language system, and on the other hand, by communication strategies adopted by patients. From the standpoint of logopedic management procedures and the functioning of aphasic persons in society, what is the most important are their preserved interaction skills. The specificity of interaction in which aphasic persons take part involves the utilization of three elements: 1) a verbalized or non-verbal communication; 2) an utterance about a communication in two functions: the organization of a communication and the semiotic status of the factors; 3) the sender’s and the receiver’s knowledge resulting from textual and non-textual determinants. The analysis of the three interaction categories: text, context and metatext, allows us to devise the model of interaction behaviors in aphasic patients, in which, through the description of language structures, we can arrive at the conclusions about the condition of cognitive structures.