Językowe mechanizmy apoteozy walki o niepodległość we wspomnieniach uczestniczek I wojny światowej (w kontekście pamięci zbiorowej)

The aim of the undertaken analysis is to identify linguistic ways of the glorifying approach to the struggle for independence and a try to determine the role of such descriptions in the society of the Second Polish Republic. The material for analyzes is the volume titled Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość [Serving the Homeland: Memories of 1915-1918 Independence Struggle Participants] (1929) which is a valuable source of research that has not been used so far for research on independence discourse. Memories respond to the official need of remembering and experiencing a moment valid for the national community, and they also realize a social expectation of the imagined role of women in an extreme situation of the statehood threat. Hence the specificity of the description of past events, in which one must see the active organization of the discursive space. One of the expressive mechanisms of this activity is the apotheosis of independence actions. The observations made allow to state that the most visible and most frequently occurring mechanisms of the apotheosis of pro-independence actions in the memories of the participants of World War I are: 1) an idealized image of female soldiers characterized by determination in action and ideological maximalism, 2) exaltation of the description manifested in the accumulation of names of feelings, especially positive ones, and stressing the intensity of emotions, 3) finally the atmosphere of sublimity, which at the level of language is revealed in the presence of the highest values. These mechanisms are strengthened by the presence of various graphic elements and stylistic means.

Celem analizy podjętej w artykule jest identyfikacja językowych dróg gloryfikacyjnego podejścia do walki o niepodległość oraz próba określenia roli takich opisów w społeczeństwie II Rzeczypospolitej. Materiałem do analizy jest tom Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość (1929), który jest cennym źródłem, dotychczas niewykorzystywanym do badań nad dyskursem o niepodległości. Wspomnienia odpowiadają na oficjalną potrzebę pamiętania i doświadczania chwili ważnej dla społeczności narodowej, a także realizują społeczne oczekiwania dotyczące wyobrażonej roli kobiet w skrajnej sytuacji zagrożenia państwowości. Stąd specyfika opisu przeszłych wydarzeń, w których trzeba zobaczyć aktywną organizację przestrzeni dyskursywnej. Jednym z mechanizmów ekspresji tego działania jest apoteoza działań niezależnych. Dokonane obserwacje pozwalają stwierdzić, że najbardziej widocznymi i najczęściej występującymi mechanizmami apoteozy działań niepodległościowych we wspomnieniach uczestników I wojny światowej są: 1) wyidealizowany obraz żołnierzy, charakteryzujących się determinacją w działaniu i ideologią maksymalizmu, 2) uniesienie w opisie, przejawiające się w nagromadzeniu nazw uczuć, szczególnie pozytywnych, i podkreślanie intensywności emocji, 3) wreszcie atmosfera wzniosłości, która na poziomie języka objawia się w obecności najwyższych wartości. Mechanizmy te są wzmacniane obecnością różnych elementów graficznych i środków stylistycznych.