Przestrzenie wolności: między heroizmem a konformizmem

Doświadczenie wolności może wiązać się z różnymi sytuacjami życiowymi. Zdaniem J. Tischnera, podstawowym rodzajem doświadczenia wolności jest stopniowe wyzwalanie się spod ograniczeń. Takie doświadczenie stało się zbiorowym udziałem polskiego społeczeństwa w okresie transformacji. Pierwszy nurt przemian polegał na stopniowej przebudowie ram ustrojowych w kierunku poszerzania przestrzeni wolności obywateli. Drugi wiązał się z powolną przebudową świadomości. Do wolności trzeba bowiem dojrzeć, by móc korzystać z oferowanych przez nią możliwości. Artykuł jest próbą analizy relacji i napięć między tymi dwiema ścieżkami budowania przestrzeni wolności. W ramach tej analizy ukazano przemiany sposobu rozumienia dwóch skrajnych podejść do eksploatacji wolności – heroizmu i konformizmu.

The experience of freedom can involve various life situations. According to J. Tischner, the basic type of experience of freedom is a gradual liberation from limitations. Such has been the collective experience of Polish society during the period of transformation. The first trend of changes consisted of the gradual reconstruction of the political system aiming at the extension of the area of citizens’ freedom. The second one involved a slow remodeling of consciousness. One has to mature to freedom in order to be able to use opportunities offered by it. The article is an attempt to analyze the relations and tensions between those two ways of building the space of freedom. Within the analysis the changes in the way of understanding two extreme approaches to exploitation of freedom – heroism and conformity.