TERAŹNIEJSZOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ CZASU PRACY W OPINII PRACOWNIKÓW. WYNIKI BADAŃ EMPIRYCZNYCH

The article presents the results of empirical research "The time factor in the New Economy. Where We are Heading?" (IDI with employees and employers in the three sectors: public administration, commerce and health) on the currently used and expected in the future ways of working time organizing and forms of employment. The background for these considerations is the theoretical analysis of the transition from Fordism’ order to post-Fordism, called the new economy.

Schyłek XX i początek XXI wieku przyniósł w gospodarkach krajów wyżej rozwiniętych, w tym w Polsce, istotne zmiany. Dotyczyły one tak wielu aspektów procesów ekonomicznych, że ich efekt określono nawet mianem „nowej gospodarki”. W szczególności dotknęły różnorodnych kwestii związanych z pracą, w tym zagadnienia czasu pracy. Zmiany w czasie pracy dotyczyły praktycznie wszystkich jego wymiarów – długości, elastyczności i form świadczenia pracy. Rodzi to pytanie o źródła tego procesu, który silnie wpływał na zatrudnionych i przedsiębiorców. Odpowiedź na nie dało badanie empiryczne (IDI przeprowadzone wśród pracowników i pracodawców w trzech sekcjach gospodarki – administracja publiczna, handel i ochrona zdrowia) zrealizowane w ramach projektu NCN „Czynnik czasu w nowej gospodarce. W jakim kierunku zmierzamy?”. Dostarczyło ono wielu informacji zarówno na temat aktualnie stosowanych, jak i spodziewanych w przyszłości form organizowania pracy i czasu pracy. Wskazało na różnorodność wykorzystywanych rozwiązań i charakterystyczne dla określonych branż determinanty ich stosowania. Uzyskane informacje na temat opinii o przyszłości wskazują, że poglądy pracodawców i pracowników w tym obszarze nie stanowią wizji „rewolucyjnych”, zaskakujących, nieznanych. To raczej wizje powstałe na fundamencie silnie uświadomionych i dolegliwych aktualnych problemów polskiego rynku pracy: wysokiego zagrożenia bezrobociem i niestabilności zatrudnienia, niskiego poziomu kultury organizacyjnej, długiego czasu pracy i niskich wynagrodzeń, wysokich kosztów pracy i narastającej deregulacji w zakresie form zatrudnienia. Na tym tle przyszłość pracy czy czasu pracy jawi się przede wszystkim jako obawa o to, czy w ogóle będziemy mieć pracę, a dopiero w drugiej kolejności pojawiają się impresje i wyobrażenia o jej jakości, formie, organizacji, miejscu wykonywania itd.