Gdansk dans les Mémoires de Stanislas-Auguste Poniatowski

Gdańsk, przyłączony do Polski i zarazem niezależny, nigdy nie był przedmiotem większego pożądania ze strony sąsiadów Rzeczypospolitej, niż było to w wieku XVIII. Chociaż dysponujemy w tym przedmiocie obfitymi źródłami rękopiśmiennymi i drukowanymi w języku francuskim, nie jest bez znaczenia rozważenie opinii na ten temat króla Stanisława Augusta, co jest odtąd możliwe dzięki publikacji napisanych przez niego po francusku Pamiętników. Są one przede wszystkim obroną pro domo sua wobec przyszłych pokoleń. Dlatego można zrozumieć trwające przez cały wiek XIX wysiłki rosyjskie, aby Pamiętniki te nie zostały upublicznione. Współczesny czytelnik nie znajduje w nich żadnych nowych faktów dotyczących historii miasta Gdańska. Można natomiast zdać sobie sprawę, że król – w przeciwieństwie do wielu jego rodaków przed rozbiorami – właściwie oceniał korzyści polityczne i ekonomiczne, które gdański port mógł dostarczyć Rzeczypospolitej. Tekst Pamiętników odnoszący się do wydarzeń po I rozbiorze Polski wiele uwagi poświęcił opisowi wysiłków króla zmierzających do utrzymania Gdańska w ramach okrojonej Rzeczypospolitej, a więc zapobieżeniu przejęciu Gdańska przez Prusaków. Pamiętniki ujawniają daremność tych zabiegów, ponieważ liczenie Polski na poparcie przez mocarstwa zachodnie, zwłaszcza Francję i Holandię, było złudzeniem, podobnie jak rachuby na podział wśród mocarstw rozbiorowych.

Gdańsk, connected to Poland but at the same time independent, was never an object of greater neighbors’ of Poland desire than in the 18th c. Although we have abundant printed and handwritten sources concerning this issue in French, the opinion of Stanisław August Poniatowski, king of Poland, is worth to consider, what is possible thanks to the publication of his Diaries originally written in French. Those might be considered primarily pro domo sua defense against future generations. Therefore, one can understand the ongoing throughout the 19th c. Russian efforts to not make ’Diaries‘ publicly known. The modern reader finds there no new facts about the history of the city of Gdańsk. Although one can realize that the king – unlike his countrymen before the partitions – properly evaluated the political and economic benefits, which could provide harbor of Gdańsk to Poland. The part of ’Diaries‘ referring to the events after first partition of Poland gives description of King’s efforts aimed to hold Gdańsk under the Polish rule, so preventing the takeover of Gdansk by the Prussians. ’Diaries‘ reveal the futility of these treatments because Polish hopes on the support of the Western powers, especially France and the Netherlands were an illusion, just as hopes on conflict between the partitioning powers.