O franciszkańskiej historii koszalińskich kościołów w latach 1945–1974

Na początku 1945 r. na terenie Koszalina znajdowało się 10 świątyń należących do różnych wyznań, w tym jeden kościół katolicki pw. św. Józefa. Wszystkie świątynie ocalały podczas wojennej pożogi. Pierwszy franciszkanin, o. Nikodem Szałankiewicz, przybył do zrujnowanego Koszalina 26 maja 1945 r. wraz z grupą 450 osadników z Gniezna, zajmując bez przeszkód kościół pw. św. Józefa, a od 17 czerwca 1945 r. także kościół farny. Parafia pw. św. Józefa obejmowała początkowo ponad 20 kościołów filialnych. W 1946 r. parafii pw. św. Józefa przekazano Lutherhaus. Starania o kościół zamkowy i inne kościoły Koszalina i powiatu koszalińskiego były rozpatrywane przez władze państwowe odmownie. Obok budowy od podstaw życia religijnego i posługi duszpasterskiej oo. franciszkanie przez blisko 30 lat remontowali i dbali o zabytkowe kościoły i ich wyposażenie, bez możliwości uzyskania pomocy finansowej, zmagając się z wieloma utrudnieniami ze strony władz. Prowadzone przy kościele farnym prace o szerokim zakresie i nowatorskim charakterze były odpowiedzią na potrzeby czasu i obrazem kształtujących się doktryn konserwatorskich. Przekazanie potomnym zabytkowej spuścizny w postaci 10 dawnych kościołów katolickich oraz 78 zborów protestanckich z terenu miasta Koszalina i powiatu koszalińskiego jest niepodważalną zasługą i osiągnięciem, dokonanym w czasach zabytkom sakralnym nieżyczliwym i niesprzyjającym. Po utworzeniu diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej 28 czerwca 1978 r. koszaliński kościół farny stal się katedrą biskupią. OO. franciszkanie 2 lipca 1974 r. przekazali katedrę księżom diecezjalnym i od 3 lipca 1974 r. rozpoczęli posługę w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, który rozbudowali w latach 1976–1983, i w którym posługują do dziś.

At the beginning of 1945, there were 10 temples belonging to various denominations in Koszalin, including one Catholic church. Saint Joseph. All temples survived the war conflagration. The first Franciscan, Father Nikodem Szałankiewicz, arrived in ruined Koszalin on May 26, 1945, together with a group of 450 settlers from Gniezno, occupying the church dedicated to the Saint Joseph without any obstacles, and from June 17, 1945 also the parish church. Parish of St. Joseph initially included over 20 branch churches. In 1946, the parish of St. Joseph was handed over to Lutherhaus. All efforts to acquire the castle church and other churches in Koszalin and the Koszalin district were rejected by the state authorities. In addition to building religious life and pastoral service from scratch, the Franciscans had been renovating and taking care of historic churches and their furnishings for nearly 30 years, without being able to obtain financial assistance and struggling with many difficulties from the authorities. The wide-ranging and innovative work carried out at the parish church was a response to the needs of the time and an image of the emerging conservation doctrines. Passing on to future generations the historic legacy in the form of 10 former Catholic churches and 78 Protestant congregations from the city of Koszalin and the Koszalin district is an unquestionable merit and achievement, achieved in times that were unfavorable and unfavorable to religious monuments. After the Koszalin-Kolobrzeg (Kołobrzeg) Diocese was established on June 28, 1978, the Koszalin parish church became an episcopal cathedral. On July 2, 1974, the Franciscans handed over the cathedral to the diocesan priests and on July 3, 1974, they began serving in the church of the Exaltation of the Holy Cross, which they expanded in the years 1976–1983 and where they serve to this day.