Systemy ekspertowe w działalności bibliotecznej i informacyjnej: stan badań, problemy badawcze, przykłady zastosowań

TEZA/CEL ARTYKUŁU: Celem artykułu jest odpowiedź na pytania, czy i w jakim zakresie systemy ekspertowe są stosowane obecnie w działalności bibliotecznej i informacyjnej. Zwrócono uwagę na następujące elementy procesu informacyjnego: gromadzenie, przechowywanie i opracowanie informacji (charakterystyka wyszukiwawcza dokumentu, instrukcja wyszukiwawcza), wyszukiwanie informacji (kwerenda informacyjna, pytania w języku naturalnym), przekazywanie i wdrażanie informacji. METODY BADAŃ: Przeprowadzono analizę literatury przedmiotu, zgromadzonej na podstawie kwerend w wybranych bazach danych. Wskazano kierunki badań nad systemami ekspertowymi, jako jednej z metodologii zarządzania wiedzą, wykorzystującej metody sztucznej inteligencji: rozwiązywanie problemów z reprezentacją wiedzy (generowanie, wartościowanie i zarządzanie wiedzą, ekstrakcja i synteza wiedzy w konstrukcji ekspertyzy), „samouczenie się”, ocena wydajności. Zastosowanie systemów ekspertowych omówiono na wybranych przykładach. Podjęto próbę określenia możliwych obszarów ich zastosowań w bibliotekach i ośrodkach informacji. WYNIKI: Na podstawie zgromadzonych materiałów, opracowano stan badań nad systemami ekspertowymi. Omówiono słownictwo dotyczące systemów ekspertowych, prezentowane w przykładowym tezaurusie. WNIOSKI: Analiza ilościowa literatury przedmiotu wykazała znaczny spadek piśmiennictwa poświęconego systemom ekspertowym po 2010 r. Tym niemniej systemy ekspertowe (eksperymentalne, eksploatowane) są stosowane w wielu dziedzinach. Przewiduje się, że systemy te znajdą zastosowanie w bibliotekach specjalistycznych, w zakresie gromadzenia i kodyfikacji wiedzy w wybranych obszarach specjalizacji.

PURPOSE/THESIS: The purpose of this paper is to answer the questions of whether and to what extent expert systems are currently used in library and information services. Attention is drawn to the following elements of the information process: acquisition, storage and cataloging/description of information (search characteristics, search instruction), information retrieval (querying, natural language queries), transmission and implementation of information. METHODS: The analysis of the literature acquired through queries in selected databases provided basis for the discussion of research trends in the field of expert systems as one of the methodologies of knowledge management using methods of artificial intelligence: problem solving and representation of knowledge (knowledge generation, valuation and management, knowledge extraction and synthesis in the construction of expertise), „self-learning”, performance evaluation. In the final part of the paper an attempt was made to identify possible areas of expert systems application in libraries and information centers. RESULTS: The research helped to specify the number of bibliographic records containing information about expert systems and recorded in selected databases. Expert systems vocabulary presented in the example thesaurus was discussed and the literature of the field was studied. CONCLUSIONS: The quantitative analysis of the literature showed a significant decrease in the number of publications on expert systems after 2010. Nevertheless, the expert systems (both experimental and operational) are used in numerous fields. It is expected that these systems will be used in specialized libraries for the acquisition and codification of knowledge in selected areas of specialization.