Enklawowy charakter życia polskich zesłańców. Na marginesie badań nad postacią matki Sybiraczki

Artykuł powstał na podstawie analizy ról polskich matek w kontekście zmian społecznych, w których uczestniczyły rodziny polskie w związku z ich deportacją w głąb Związku Radzieckiego w 1940 roku. Autorki zaprezentowały życie deportowanych osób w kontekście procesów kreowania enklaw społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów, w jaki zesłańcy kształtowali na nowo środowiska społeczne. Z uwagi na fakt, że środowiska te były pod pewnymi względami odseparowane od szerszego społeczeństwa,można stwierdzić, że zesłańcy uczestniczyli w kształtowaniu enklaw. Główne pytanie, na jakie odpowiedziano w artykule, brzmi: „W jakim sensie życie osób zesłanych w głąb ZSRR naznaczone było (lub jest) enklawowością?”. Odpowiadając na to pytanie, autorki zwracają uwagę na napięcie istniejące między procesem przystosowywania się do nowego środowiska (proces inkluzji) a modyfikacją i zarzucaniem pewnych wartości i norm (proces ekskluzji). Autorki opisują procesy utrzymywania tradycyjnych wzorów kulturowych, wartości i norm społecznych z czasów przed zesłaniem oraz koniecznością ich adaptacji do nowych warunków zastanych w miejscu zesłania.

The text is based on the former analysis of Polish women’s activities in the context of social changes in the aftermath of being deported deep into the Soviet Union in the 1940s. More specifically, the paper presents deportees’ life as a process of creating social enclaves. We describe the way the exiled were forced to shape new social environments, separated in some respects, namely – the enclaves. The main question is: In which way were the lives of Poles exiled to the USSR during the WW II marked and shaped by the process of creating enclaves? The tension between tendencies displayed while adjusting to the new environment (inclusion) and the process of challenging some values and norms (exclusion) are pointed out. In the paper, the process of maintaining the ties reaching back to the times prior to the exile and the necessity of adapting old norms, values and cultural factors to the new context of deportation are also explained. The text is chronologically ordered and opens with the description of first arrests and transportations. Arrests, transportation to the USSR, living in exile and coming back to Poland are described. Some aspects of functioning of former deportees in the present are also addressed. The lives of deportees during the exile and after it as well created a kind of a different social world , which had features of enclaves.