Gatunkowe obrazy świata: sielanka, litania, sonet

W artykule termin „obraz świata” jest rozumiany za tradycją niemiecką jednocześnie jako Weltbild (dosł. ‘obraz świata’) oraz Lebensanschauung (‘pogląd na życie’). Na podstawie dwóch cech: konserwatyzmu formalnego i selektywności, opisywane są analogie między gatunkowym obrazem świata a językowym obrazem świata. Następnie na przykładzie sielanki i litanii, czyli konwencji poetyckich, które wykształciły swoje tradycje malarskie i muzyczne, omówione zostają gatunki, w których obraz świata wykracza ponad poziom językowej wyrażalności. Tekst wieńczą rozważania na temat sonetu jako formy, która obecnie uchodzi za modelowy przykład braku ideowych odniesień, jednakże, zdaniem autora artykułu, w początkowym okresie również ona mogła być wyposażona w swój własny gatunkowy obraz świata.

In this essay the term “worldview” is understood, according to German tradition, both as a Weltbild, or ‘world picture,’ and Lebensanschauung, or ‘outlook on life’. The article describes the analogies between generic worldview and linguistic worldview, taking into account their two properties, namely formal conservatism, and selectivity. Subsequently, genres whose worldviews expand beyond the level of linguistic expressibility are discussed on the example of the idyll and litany, i.e. poetic conventions which inspired their own painting and musical traditions. The article concludes with considerations on the sonnet as a convention that, nowadays, is regarded as emblematic for the lack of ideological commitment. However, as the author of the paper argues, in the initial period, the sonnet might have also been equipped with its own generic worldview.