Powierzchnia i głębia wywiadu. Dyskursowa organizacja opowieści o trudnej biografii

Artykuł przedstawia przeprowadzoną w duchu psychologii dyskursowej analizę fragmentu wywiadu biograficznego, którego tematem jest trudna przeszłość narratorki będącej w procesie terapii. Celem pracy jest rekonstrukcja dyskursowej organizacji wywiadu. Omówione zostają dwa tryby opowiadania, określone w artykule jako „bycie doświadczoną przez życie” oraz „bycie kompetentną biograficznie”. Oparcie opowieści na tych trybach pozwala tak ją opracować, aby dawała się zaprezentować, a następnie odebrać jako narracja o trudnej biografii. Artykuł broni tezy, że rozpatrywany materiał jest przykładem wywiadu, w którym można odnaleźć bogactwo pracy retorycznej i środków rozgrywania opowieści jako opowieści o trudnej biografii. Środki te wywodzą się z dyskursu potocznego, są dostępne w społecznym obiegu, a przy tym znajdują systematyczne i złożone zastosowanie. Stąd próba badania biografii narratorki na podstawie takiego wywiadu nie może od obecności tych środków abstrahować. Z kolei wzięcie ich pod uwagę nakazywałoby zachować rezerwę wobec traktowania wypowiedzi (powierzchni) jako miejsca ekspresji doświadczenia biograficznego (głębi).

In the article, a fragment of the biographical interview reflecting on the difficult past of the narrator who is undergoing therapy is analysed in the spirit of discursive psychology. Two modes of storytelling are discussed: ‘being battered by life’ and ‘being biographically competent’. They help develop the narrative so that it can be presented and then received as a narrative about a difficult biography. The article argues that in this narrative one can find a wealth of rhetorical work and means of playing out the story so that it is recognised as a story about a difficult biography. These means originate from everyday discourse and are publicly available; besides, they are used in systematic and complex ways. The presence of these means cannot be ignored, if studying the narrator’s biography is to be based on such an interview. However, accounted for these means would warrant cautiousness in treating the statements (surface) as an expression of biographical experience (depth).