Zakaz niewolnictwa i poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

The subject of this paper is an analysis of the provisions of article 4 of the European Convention of Human Rights [European Convention] compared with, in particular, the provisions of article 8 of the International Package of Civil and Political Rights. The prohibition of slavery is then analysed in sensu stricto, including trading in slaves, followed by an analysis of the prohibition of servitude in different contexts as presented in reasons for judicial decisions delivered by the European Court of Human Rights [ECHR] in Strasburg. The provisions of Convention No 29 and Convention No 107 of the International Labour Organisation on forced labour and its abolition, since they played an important role in the ECHR judgments, are given most attention. Likewise, excerpts of article 4 clause 3 of the European Convention regarding: prisoners’ work, military service, including alternative military service, extraordinary circumstances and ordinary civil duties are widely discussed. Sadly, slavery, servitude and forced labour do not belong to the past but are still vivid examples of the contemporary world, and international organised crime in particular. Consequently, article 4 continues to remain an important provision interpreted as a contemporary regulation that serves combating the “contemporary forms of slavery”.

Przedmiotem opracowania jest analiza postanowień art. 4 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Autor rozpatruje je najpierw na tle porównawczym, zestawiając je zwłaszcza z art. 8 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Następnie analizuje zakaz niewolnictwa sensu stricto, z uwzględnieniem zakazu handlu niewolnikami, by następnie przejść do analizy zakazu poddaństwa w różnorakich kontekstach, w jakich praktyki poddaństwa pojawiły się w orzecznictwie strasburskim. Szczególnie bogate (bo i odnośnego orzecznictwa było więcej) są rozważania na temat zakazu pracy przymusowej lub obowiązkowej, ze wskazaniem na ważną rolę, jaką w orzecznictwie strasburskim odgrywały Konwencje nr 29 i nr 107 MOP dotyczące zniesienia pracy przymusowej. Specjalna uwaga jest poświęcona wyjątkom z art. 4 ust. 3 Konwencji, a mianowicie – kolejno: pracy więźniów, służbie wojskowej (z uwzględnieniem problemu służby zastępczej i ewolucji orzecznictwa w tym zakresie), sytuacjom nadzwyczajnym oraz zwyczajnym obowiązkom obywatelskim. Niestety, problemy niewolnictwa, poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej nie należą do „wykopalisk przeszłości”, lecz są problemami nader aktualnymi, wciąż „ożywianymi” przez współczesne praktyki w znacznym stopniu powiązane z międzynarodową przestępczością zorganizowaną. W związku z tym art. 4 zachowuje wciąż swoje niebagatelne znaczenie i jest interpretowany jako odpowiadający dzisiejszym warunkom oraz bardzo istotny dla zwalczania „współczesnych form niewolnictwa”.

I. Artykuły

I. Papers