Neuroróżnorodność z perspektywy języka inkluzywnego

Sposób percypowania świata utrwalony w umyśle ludzi odzwierciedla się w tym, jak się porozumiewają. Teksty trafiające do przestrzeni publicznej pokazują, jaka interpretacja otaczającej nas rzeczywistości utrwaliła się w języku. Wątpliwości co do utrwalonego obrazu pojawiają się, gdy próbujemy opisać elementy tzw. słownictwa wrażliwego. Z dylematami wokół leksyki wrażliwej mierzą się zarówno użytkownicy codziennej polszczyzny, jak i twórcy współczesnych słowników. Do leksyki wrażliwej należą nazwy zaburzeń neurorozwojowych. Neuroróżnorodność bywa opisywana przez pryzmat choroby, a osoby nieneurotypowe określane jako „cierpiące na” – „osoba cierpiąca na dysleksję”, „cierpiąca na autyzm”. Społecznie neuroróżnorodność przestaje być postrzegana jako coś, na co się choruje. Zaczyna się ją widzieć jako element ludzkiej tożsamości, który wprawdzie wpływa istotnie na funkcjonowanie człowieka, ale jest raczej nowym mechanizmem poznawczym, a nie dysfunkcją. W prezentowanym tekście problem opisywania neuroróżnorodności oraz osób żyjących z diagnozą rozpatruję z perspektywy języka inkluzywnego. Stawiam także pytania o społeczny odbiór nazw osób neuroróżnorodnych, zastanawiam się nad zmianami społecznymi w tym zakresie oraz nad tym, jakie określenia osób nieneurotypowych są najmniej dyskryminujące.

The way we perceive the world in people’s minds is reflected in how we communicate. The texts in the public space show what interpretation of the reality around us is preserved in the language. The doubts about the interpretation fixed in the language arise when we try to describe the sensitive vocabulary. The language users and the lexicographers face dilemmas related to sensitive vocabulary. The names of neurodevelopmental disorders belong to this vocabulary. The neurodiversity is still described through the prism of a disease, and neurodivergent or non-neurotypical people are referred to as “suffering from” – “a person suffering from dyslexia”, “suffering from autism”. Socially, the neurodiversity is no longer perceived as something that someone suffers from. It is beginning to be seen as an element of human identity, which significantly affects human functioning, but is rather a new cognitive mechanism than a dysfunction. In the presented text I consider the problem of the describing neurodiversity and people living with the diagnosis from the perspective of inclusive language. I also ask the questions about the social reception of the names of neurodivergent people. I consider social changes in this area and what terms for non-neurotypical people are the least discriminatory.