Koncepcja afektywnych typów temperamentu Hagopa Sourena Akiskala

In the article, a description of affective temperaments concept, assessed by the Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire (TEMPS-A) is presented. The main author of this concept is an American psychiatrist, Hagop Souren Akiskal. His inspiration were concepts of German psychiatrists, Emil Kraepelin and Ernst Kretchmer, originated in the first decades of 20th century. The characterisation of 5 types of affective temperaments: depressive, cyclothymic, hyperthymic, irritable and anxious was made. The Akiskal’s seven-stage classification of bipolar disorders is presented, based on the observations of patiens with depression and bipolar affective illness, where a significant element is the patient’s type of temperament. This type is perceived as a continuum, ranging from subthreshols affective traits at one pole and to schizoaffective disorders at the other. The TEMPS-A questionnaire has been translated into more than 30 languages and has been validated in many countries, including Poland. The article presents research results carried out by the TEMPS-A in psychiatric and somatic disorders and healthy population, as well as preliminary results of the molecular-genetic studies, with particular emphasis on the research done in Poland.

W artykule przedstawiono opis koncepcji afektywnych typów temperamentu, badanych za pomocą skali Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire (TEMPS-A), której głównym twórcą jest amerykański psychiatra Hagop Souren Akiskal. Inspiracją dla niego były się koncepcje niemieckich psychiatrów Emila Kraepelina i Ernsta Kretchmera z pierwszych dekad XX wieku. Przybliżona została charakterystyka 5 typów temperamentu: depresyjnego, cyklotymicznego, hipertymicznego, drażliwego i lękowego oraz geneza powstania skali TEMPS-A. Przedstawiono siedmiostopniową klasyfikację choroby afektywnej dwubiegunowej wg Akiskala, zbudowanej na podstawie obserwacji pacjentów z depresją i chorobą afektywną dwubiegunową, dla której znaczącym elementem jest przejawiany przez pacjenta typ temperamentu rozumiany jako kontinuum, począwszy od podprogowych cech afektywnych na jednym biegunie, a skończywszy na zaburzeniach schizoafektywnych na drugim. Kwestionariusz temperamentu TEMPS-A został przetłumaczony na ponad 30 języków i poddany walidacji w wielu krajach, w tym również w Polsce. W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych za pomocą skali TEMPS-A w chorobach psychicznych, somatycznych oraz populacji zdrowej, jak również wstępne wyniki badań genetyczno-molekularnych, ze szczególnym uwzględnieniem prac wykonanych w naszym kraju.