Aurelia (Aura) Wyleżyńska – zapomniana pisarka i publicystka. Materiały do biografii

Artykuł przywraca zbiorowej pamięci postać Aurelii (Aury) Wyleżyńskiej (1881–1944), dziś zapomnianej a w Dwudziestoleciu znanej i uznanej pisarki. „Notatki pamiętnikarskie” Wyleżyńskiej (maszynopis, częściowo rękopis), zdeponowane przez rodzinę i przyjaciół autorki w Archiwum Akt Nowych i w Bibliotece Narodowej w Warszawie, stanowią cenne świadectwo życia warszawiaków pod okupacją hitlerowską oraz ukazują osobiste losy bohaterów w czasie pierwszej wojny światowej i w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości. Twórczość literacka Wyleżyńskiej zamyka się w pierwszej połowie XX wieku (1909–1943). Zwrócono uwagę na zainteresowania artystyczne, inspiracje i okoliczności powstania utworów. Dzięki wykorzystaniu materiałów archiwalnych udało się wypełnić wiele białych plam w życiorysie bohaterki. Jedną z nich było małżeństwo z pisarzem Janem Parandowskim (1895–1978), zawarte w okresie internowania w Rosji podczas pierwszej wojny światowej. Ten mało rozpoznany fragment biografii obojga, wielokrotnie przywoływany na kartach niepublikowanego dziennika wojennego autorki, stanowi klucz do interpretacji jej twórczości.

The article revives to the common memory the figure of Aurelia (Aura) Wyleżyńska (1881–1944), a women writer today forgotten but well-known and recognized in the Inter-War Years. Wyleżyńska’s “Notatki pamiętnikarskie (Memoir Notes)” (preserved in typescript version and partially in manuscript and deposited by her family and friends in The Central Archives of Modern Records and in The National Library in Warsaw) form a valuable testimony of Varsovian life under the Nazi occupation and reveal private life of heroes during the World War I and in the first years after regaining independence. Wyleżyńska’s literary creativity closes in the first part of the 20th century (1909-1943). The article draws attention to her artistic interests, inspirations and the circumstances which gave rise to the text’s composition. Resorting to the archive materials, it offers pieces of information which remained unknown in her biography. One of them was her marriage to Jan Parandowski (1895–1978), which they entered into at the time of their World War I Russian internment. This little-known fragment of their biography, often recollected on the pages of the unpublished Wyleżyńska’s war diary, is a key to the interpretation of her creativity.