Dostojewski i Schulz: ślady intertekstualne

Autor artykułu skupia się na pominiętej przez schulzologów kwestii związków intertekstualnych Brunona Schulza i Fiodora Dostojewskiego. W oparciu o jedyną wzmiankę o rosyjskim klasyku w zachowanym dorobku polskiego pisarza zostało zaproponowane metodologiczne podejście do rekonstrukcji możliwej recepcji intertekstualnej. Podejście to przewiduje między innymi identyfikację dostępnych Schulzowi wydań Dostojewskiego (zwłaszcza przekładów) oraz badanie możliwego zapośredniczonego wpływu funkcjonowania Dostojewskiego w polskiej (Nałkowska, Witkiewicz, Gombrowicz) i światowej literaturze i kulturze (Freud). W szczególności podkreślone są podobieństwa w traktowaniu zasad i ograniczeń realizmu u obu pisarzy, co zostało zamanifestowane w ich poszczególnych wypowiedziach. Twórcza metoda Dostojewskiego objawia się poprzez koncepcję realizmu mistycznego. U Schulza zaś analogiczne zainteresowanie mistycznym sprowadza się do realizmu mitologicznego. Ze względu na jawną obecność w receptywnym polu Schulza Sobowtóra i Braci Karamazow Dostojewskiego, nakreślono perspektywę głębszej analizy intertekstualnej, nieograniczającej się do wskazanych tekstów.

The article focuses on inter-textual connections between Bruno Schulz and Fyodor Dostoevsky, a theme neglected by experts on Schulz. Upon the basis of the only mention of the Russian classic in the preserved oeuvre of the Polish man of letters Roman Dzyk proposes a methodological approach to the reconstruction of a possible inter-textual reception. This method foresees, i.a. an identification of editions of Dostoevsky’s work available to Schulz and studying the possible mediated impact of the functioning of Dostoevsky in Polish (Nałkowska, Witkiewicz, Gombrowicz) and world literature and culture (Freud). Special emphasis is placed on similarities in the treatment of the principles and limitations of realism in the case of both authors, demonstrated in their particular declarations. The Dostoevskian creative method thus reveals itself via the conception of mystical realism. In the case of Schulz analogous mystical interest comes down to mythological realism. Owing to the lucid presence of Schulz’s Doppelgänger and Dostoevsky’s Brothers Karamazov, the article outlines a perspective of a more profound inter-textual analysis, which does not restrict itself to the indicated texts.