Язык и мифологические ментальные структуры

Autor podejmuje próbę udowodnienia, że starożytne struktury mentalne, które powstały na podstawie mitu i rytuału, egzystują na peryferiach współczesnej świadomości w postaci przesądów, tradycji, zwyczajów, zakazów. Pamięć o tych strukturach jest przechowywana również w języku. Badanie grupy słów z semantyką gniewu w języku czeskim, polskim i rosyjskim pozwoliło stwierdzić, że w większości z nich (np. cz. zuřivost, pol. wściekłość, szał, ros. бешенство, безумие, ошалеть, буйный) zawarte jest jednocześnie pozytywne i negatywne wartościowanie. Na podstawie analizy etymologicznej wymienionej leksyki autor dochodzi do wniosku, że większość z tych słów w starożytności oznaczała tzw. „świętą wściekłość”. Takie zachowanie (dokładniej antyzachowanie) było charakterystyczne dla tzw. trickstera – komicznego dublera bohatera kulturowego. Postać trickstera stała się bazą, na której w efekcie transformacji powstawały różne typy żartownisiów i oszustów w literaturze światowej.

The author tries to prove that the ancient mental structures which arose on the basis of myths and rituals, exist in modern mentality as superstitions, traditions, customs, or prohibitions. They are also entrenched in language. Analyzing a group of words with the meaning of ‘anger’ in Czech, Polish and Russian, the author notes that many of them (such as Czech zuřivost, Polish wściekłość, szał, Russian бешенство, безумие, ошалеть, буйный) have both positive and negative connotations. An etymological analysis of these words shows that many of them in old times denoted a “sacred madness”. This kind of behaviour (or anti-behaviour) characterized the so-called trickster, a figure which transformed into cheats and jesters in world literature.