Teorie praktyk: pomiędzy teorią totalną a ideą skrzynki narzędziowej

Starając się zrozumieć fenomen popularności teorii praktyk w XXI wieku, rozpoczynamy artykuł od wyróżnienia sześciu założeń, które łączą „rodzinę” teorii praktyk. Następnie skupiamy się na różnicach i opisujemy cztery główne orientacje w ramach teorii praktyk. W tym celu bierzemy pod uwagę postrzeganie teorii praktyk w odniesieniu do innych teorii społecznych (co określamy mianem „teorii totalnej” lub „skrzynki narzędziowej”) oraz dążenie do opisywania lub wyjaśniania analizowanych zjawisk (co za Nicolinim ujmujemy jako słaby lub mocny program teorii praktyk). Po skrzyżowaniu tych dwóch wymiarów otrzymujemy cztery główne typy uprawiania teorii praktyk. Omawiamy je podając przykłady koncepcji Theodore’a Schatzkiego, Davide Nicoliniego, opisując „pęknięcia” w teorii praktyk oraz ich „miniaturyzację”. Proponowany sposób analizy pozwala wyraźniej dostrzec zalety i wady poszczególnych typów podejść oraz zachęca badaczy do urefleksyjnienia swojej postawy względem omawianych teorii. W podsumowaniu przywołujemy podobieństwa pomiędzy teoriami praktyk a socjologią codzienności pod kątem problemów, jakie napotykają.

The article is an attempt to understand the popularity of practice theories in the 21st century. It starts with the six assumptions that unite the ‘family’ of practice theories being presented. The authors then turn to the differences and describe four main orientations within practice theories. They trace the distinctions by considering the perception of practice theories in relation to other social theories (which we refer to as ‘total theory’ or ‘toolkit approach’) as well as their aspiration either to describe or to explain phenomena (a strong or weak practice-based program). Having combined these two dimensions, the authors take the conceptual approaches of Schatzki and Nicolini as the examples in order to describe the ‘cracks’ in practice theories and the danger of their ‘miniaturization’. The proposed mode of analysis allows the researchers to see the advantages and disadvantages of these approaches more clearly and encourages them to rethink their attitudes towards the theories discussed. Finally, the parallels are drawn between practice theories and the sociology of everyday life.