Ucieczka z Jasnej Polany w literaturze polskiej

Artykuł stanowi interpretację serii napisanych przez polskich autorów tekstów, inspirowanych ostatnim, równie słynnym co zagadkowym, epizodem życia Lwa Tołstoja. Są wśród nich, powstałe na przestrzeni stulecia, utwory (wiersze, opowiadania, eseje, powieści, dziennikowe zapiski): Bolesława Leśmiana, Jarosława Iwaszkiewicza, Adolfa Rudnickiego, Leopolda Staffa, Mieczysława Jastruna, Władysława Terleckiego, Zbigniewa Herberta, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Tadeusza Różewicza. Autor artykułu przedstawia światopoglądowe, historyczno-polityczne, a także osobiste uwarunkowania odczytań ucieczki oraz postaci rosyjskiego pisarza przez polskich twórców – odczytań zaskakująco różnorodnych, często z sobą sprzecznych, niekiedy wchodzących w wyraźne relacje dialogowe. Do najciekawszych utworów należą z pewnością nie znany szerzej szkic Leśmiana oraz grupa tekstów Iwaszkiewicza – pisarza czyniącego z tego tematu (jak widać w świetle niedawno wydanych „Dzienników”) prywatny mit.

The article offers an interpretation of a series of texts composed by Polish writers inspired by as famous as mysterious episode from Leo Tolstoy’s life. Produced over a span of a century, they comprise the pieces (poems, short stories, essays, novels, diarist notes) by Bolesław Leśmian, Jarosław Iwaszkiewicz, Adolf Rudnicki, Leopold Staff, Mieczysław Jastrun, Władysław Terlecki, Zbigniew Herbert, Gustaw Herling-Grudziński, Tadeusz Różewicz. The author presents the worldview, historical-political as well as personal circumstances of the escape’s and the figure of Tolstoy’s interpretations by Polish writers, the interpretations being amazingly differentiated, often contradictory, oftentimes entering into dialogical relationships. Probably the most interesting of the pieces in question are unknown to a wider public Bolesław Leśmian’s sketch and a set of Jarosław Iwaszkiewicz’s texts, in which Iwaszkiewicz (as can be seen in the light of his recently published “Diaries”) makes Tolstoy’s escape his private myth.