Słuchający Stanisław Barańczak: przekład i akuzmatyka

Artykuł poświęcony jest przekładom Stanisława Barańczaka na język muzyki, powstającym w okresie kilkudziesięciu lat, pomieszczonym w tomie „Stanisław Barańczak słucha arcydzieł” (2016). Autor artykułu przybliża uwarunkowania oryginalnej koncepcji słuchania/pisania, wychodząc, z jednej strony, od praktyki słuchania muzyki określanej mianem „ascoltando” (formuła przejęta od Jeana-Luca Nancy’ego), z drugiej – od praktyki słuchania zapośredniczonego i doświadczenia akuzmatycznego (w kontekście ujęcia akuzmatyki przez Pierre’a Schaeffera). W takiej perspektywie rozstrzygane są cztery zasadnicze kwestie: konsekwencje słuchania w nowoczesnej kulturze audialnej, potrzeba słuchania i „utekstowienia” realizacji muzyki wokalnej (wokalno-instrumentalnej), sposób traktowania nietypowych tłumaczeń, a także porządek przekładów zaproponowany przez Ryszarda Krynickiego jako redaktora wyjątkowej antologii. Zasadnicze konkluzje, formułowane w związku z doświadczeniem słuchającego w kulturze akuzmatycznej, odnoszą się do przekładowych praktyk sytuowania „języka-w-dźwięku” i do fenomenu paratopiczności rodzącego się za sprawą indywidualnie stwarzanej audiosfery.

The paper is devoted to Stanisław Barańczak’s translations to music, specifically the translations produced for a few dozens of years and contained in the volume “Stanisław Barańczak słucha arcydzieł” (“Stanisław Barańczak Is Listening to Masterpieces,” 2016). The author of the paper explicates the conditions of the original concept of listening/writing, starting, on the one hand, from the practice of listening to music referred to as ascoltando (the term derived from Jean-Luc Nancy) and, on the other hand, from the practice of mediated listening and acousmatic experience (in the context of Pierre Schaeffer’s view on acousmatics). In this optic, Hejmej settles four major issues: the consequences of listening in modern auditory culture, the need to listen and to “textualise” vocal (vocal-instrumental) music realisations, the mode of viewing untypical translations, and ultimately the order of translations proposed by Ryszard Krynicki, the editor of the exceptional anthology. The valid conclusions formulated in connection with the listener’s experience in acousmatic culture refer to translational practice of situating “language-in-sound” and to the phenomenon of para-topicality born as a consequence of individually created audiosphere.