Tyta Liwiusza „Dzieje rzymskie” hrabiego Ossolińskiego. Pierwszy polski przekład Ab urbe condita

Artykuł jest poświęcony pierwszemu, niekompletnemu przekładowi na język polski dzieła Ab Urbe condita Tytusa Liwiusza . Tłumaczem był niewidomy hrabia, Józef Maksymilian Ossoliński, absolwent jezuickiego Collegium Nobilium w Warszawie . W kontekście uwag zamieszczonych we wstępie do swego przekładu, tłumacz jawi się jako osoba w pełni świadoma trudności, jakie mogą pojawić się w trakcie pracy . Jednocześnie jego poglądy na tłumaczenie korespondują z tymi, które głosili teoretycy i praktycy sztuki przekładu polskiego Oświecenia . Przeprowadzona w artykule analiza porównawcza trzech fragmentów oryginalnego tekstu Liwiusza i przekładu Ossolińskiego pokazuje słabe strony oświeceniowego tłumaczenia: długie, zawiłe zdania, nadużywanie archaizmów, stosowanie kwiecistych metafor oraz wzbogacanie treści oryginalnej . Chociaż sam przekład nie odpowiada dzisiejszym standardom, to jednak warto docenić trud Ossolińskiego . Ociemniały hrabia podjął się pracy nad przekładem nie tylko, by „pogodzić się” z kalectwem, ale też ze względów patriotycznych . Chciał pokazać młodzieży piękno i bogactwo języka polskiego w okresie fascynacji językiem i kulturą francuską .

This article is devoted to the first, incomplete, Polish translation of Livy’s Ab Urbe condita . The translation was done by the blind count Józef Maksymilian Ossoliński, alumnus of Jesuitic Collegium Nobilium in Warsaw . Considering the comments in the preface directed to a reader, the translator appears to be a mindful person aware of difficulties of his work . Nevertheless, his ‘translatoric operations’ fully coincide with the translation theory . The comparative analysis of the three arbitrarily chosen excerpts of Livy’s Ab Urbe condita shows the weak points of translators craft, which are: an overuse of archaic words, building too long sentences, using flowery metaphors . Although, the translation itself doesn’t live up to the modern translatoric standards, it is important to acknowledge the validity of Ossoliński’s work . As he writes in the preface, Polish historians aim was to fight for a restitution and preservation of a language purity . Through his translation Ossoliński wanted to show the richness and beauty of Polish language to his readers .