Dlaczego »za i przeciw« a nie »przeciw i za« – czyli o językowym obrazie świata Polaków, Anglików i Węgrów

Celem artykułu jest zbadanie najważniejszych czynników, które determinują uporządkowanie elementów składowych w zestawieniach paralelnych w rodzaju za i przeciw / for and against / mellette vagy ellene w języku polskim, angielskim i węgierskim. Poprzez uwzględnienie przykładów z trzech różnych języków autorka próbuje ustalić, czy zasady rządzące szykiem członów w omawianych konstrukcjach mają charakter specyficzny dla każdego języka, czy też są one bardziej uniwersalne. Autorka w części wprowadzającej zajmuje się klasyfikacją zestawień paralelnych oraz ogólną charakterystyką omawianego zjawiska w analizowanych językach. Następnie bada czynniki semantyczno-kulturowe, które rządzą szykiem elementów składowych wyrażeń dwuczłonowych. Część trzecia poświęcona jest czynnikom fenologicznym determinującym kształt wielu konstrukcji zamrożonych. W części czwartej omawia najważniejsze typy interakcji pomiędzy obydwoma typami czynników. Wykazuje, iż we wszystkich trzech językach omawianymi konstrukcjami rządzą te same zasady semantyczno-kulturowe i fonologiczne, a odstępstwa od nich można wytłumaczyć złożoną interakcją obydwu typów czynników.

The paper aims at examing the most important factors which determine the ordering of elements in Polish, English and Hungarian freezes such as za i przeciw / for and against / mellette vagy ellene. We demonstrate that in all three languages expressions of this kind are governed by the same semantic, cultural and phonological principles and that exceptions to them can be accounted for in terms of the complex interaction of these factors.