Socjologia Schulza – szkic zagadnienia

W artykule podjęto rekonstrukcję dzieła literackiego Schulza jako socjologii Umwelt, świata go otaczającego. Autor twierdzi, że praca artystyczna Schulza jest zarazem pracą socjologiczną, w której dokonuje on wyjścia z przeżywanego egocentrycznie świata do świata intersubiektywności jakim jest wyrastające z drohobyckiego doświadczenia Schulza Miasto. Nie jest to socjograficzny opis Drohobycza ale wychodząca od narratora teoria Miasta. Od pokoju dziecięcego przechodzi na cały Dom-Sklep rodzinny z płcią i wiekiem określoną strukturę relacji zależności rodzinnej i służbowej , a następnie na cale Miasto i wreszcie Świat związany z Wszechświatem zewnętrznym, z którego na Miasto przychodzą wojna i rewolucja. Ze Świata wkracza do Miasta wcześniej rewolucja industrialna, która rozbija tradycyjny ethos kupiecki dotychczas dominujący w Mieście. Życie społeczne miasta ma swoje instytucje np. Fryzjer, Kinoteatr, kobieca Kawiarnia i męska Restauracja, które są przedmiotem mikro-studiów socjologicznych Schulza. Są w nim też różne zawęźlenia społeczne takie jak straż pożarna, wyższa warstwa żydowskiego kupiectwa, ale tez tłum w różnych postaciach, tłum handlujący, tłum przechodni czy tłum rewolucyjny. Życie społeczne nie jest czymś stanem stałym bo podlega wraz ze swym środowiskiem przyrodniczym stałej oscylacji pór roku i pór dobowych. W egocentrycznej socjologii Schulza nie ma społeczeństwa, jest świat życia i jest życie społeczne, które oscyluje, faluje w różnych rytmach opisanych w sposób artystyczny, ale zgodnie z subiektywną rzeczywistością Schulza.

This article undertakes a reconstruction of Schulz’s literary œuvre as the sociology of the Umwelt, the world surrounding it. The author claims that the artistic work performed by Schulz is at the same time sociological, i.e. a departure from the egocentrically experienced world for the sake of a world of intersubjectivity, i.e. the Town generated by Schulz’s experience of Drohobycz. This is by no means a socio-graphic description of Drohobycz, but a theory of the Town proposed by the narrator. Starting with the child’s room it encompasses the whole family Home-Shop together with the structure of family and servant dependencies defined by gender and age; subsequently, it involves the entire Town and, finally, the World associated with the outer Universe – the source of war and revolution spreading to the Town. Earlier, the World introduced the Town to the industrial revolution, which shattered the traditional trade ethos up to the dominating in the Town. The Town’s social life possesses its institutions, e.g. the Barbershop, the Cinema, the ladies Café, and the men’s Restaurant, which are the object of Schulz’s sociological micro-studies. It also contains various social loops, such as a fire brigade or the upper stratum of the Jewish tradesmen, but also assorted varieties of the crowd: the throng engaged in trading, the crowd of passers-by, or the revolutionary multitude. Social life is not a steady state because together with its natural environment it is subjected to the constant oscillation of the seasons of the year and the time of day and night. Schulzian egocentric sociology lacks society and involves the world of life and social life, which oscillates and artistically dominates in different rhythms but in accordance with Schulz’s subjective reality.