Zagadnienie pluralizmu w filozofii nauki — stanowisko Zygmunta Hajduka

Przedmiotem artykułu jest zagadnienie wielości teoretycznych ujęć w nauce (w refleksji przed­miotowej, jak i metaprzedmiotowej) oraz mnogość perspektyw w ramach filozofii nauki. Za­gad­nienie pluralizmu omówiono w odniesieniu do stanowiska lubelskiego filozofa nauki, ks. prof. Zyg­munta Hajduka. Twierdzi się, że swoiste pluralistyczne podejście do nauki oraz proble­mów z za­kresu filozofii nauki zajmowało istotne miejsce w jego filozoficznej refleksji. Celem artykułu jest próba scharakteryzowania i interpretacji jego podejścia. Cel ten realizowany jest w kilku etapach. Zarysowano historyczne tło omawianej problematyki. W oparciu o literaturę przedmiotu zostały wyróżnione rodzaje pluralizmów, a następnie przedstawiono własną propozycję ich odróż­nia­nia (w nawiązaniu do prac ks. Hajduka). Jest to model trzech płaszczyzn analizy nauki: przed­miotowej, metodologicznej oraz metametodologicznej. Na każdej z tych płaszczyzn można stwier­dzić pluralizm ujęć. Model ten zastosowano do studium stanowiska ks. Hajduka w kwestii plu­raliz­mu w nauce i metanauce. Nawiązując do filozofii nauki Paula Feyerabenda, zaproponowano inter­pretację filozoficznego dorobku ks. Hajduka i określono jego stanowisko mianem „dobry empirysta”.

This article studies an issue of multiplicity of theoretical approaches in science as well as multitude of perspectives in philosophy of science. The issue of pluralism has been considered in relation to the position of Lublin’s philosopher of science, Zygmunt Hajduk. It is argued that a pluralistic approach to science and philosophy of science has been quite prominent in his reflec­tion since the beginning of his career. The aim of the article is an attempt to characterize and interpret Hajduk’s position on pluralism. This aim has been carried out in several stages. Firstly, the historical background of the problem field has been sketched. Then a number of kinds of pluralism has been distinguished and own proposal of typology has been put forward (in refe­rence to Hajduk’s works). This proposal presents a model of three levels of analysis of science: level of scientific theories, methodological and meta-methodological level. On every of these levels pluralism plays an important role. Thirdly, this model has been applied to the analysis of Hajduk’s position in regard to pluralism in science and metascience. Lastly, referring to the work and ideas of Paul Feyerabend, an interpretation of Hajduk’s position has been presented and designated as “good empiricist.”