Polska, Ameryka i Europa. Dowcipy o wojnie w Iraku

Celem artykułu jest pokazanie, w jaki sposób polskie i amerykańskie dowcipy przedstawiają zagadnienia dotyczące najnowszej wojny w Iraku. Autorkę interesuje zwłaszcza społeczno-polityczne tło omawianych tekstów i ich międzykulturowe uwarunkowania. Świat ukazany w dowcipach analizowany jest w relacji do świata kreowanego za pomocą relacji medialnych, a osią prezentowanych rozważań jest pytanie o najnowszy stereotyp Amerykanina oraz o jakość współczesnych stosunków polskoamerykańskich i polsko-unijnych. Na przykładzie analizowanego materiału ukazany zostaje ambiwalentny stosunek do wojny tych, którzy się dowcipami posługują. Są dowcipy wyśmiewające George'a Busha i jego politykę oraz takie, z których wyczytać można poparcie dla amerykańskiej inwazji. Najliczniejsze z nich potępiają Saddama Husajna oraz wypominają Francuzom, a w paru przypadkach również Niemcom, że nie przystąpili do wojny. Refleksja nad problemami poruszonymi w dowcipach nasuwa pytania o przyczyny nieodwzajemnionego uwielbienia Polaków dla Amerykanów oraz o zasadność określania Polski mianem „konia trojańskiego Ameryki”. Końcowa część artykułu poświęcona jest próbom odpowiedzi na pytanie o przyczyny powstania stosunkowo niewielkiej liczby rodzimych dowcipów o Iraku oraz o powody słabej żywotności wielu przetłumaczonych tekstów w obiegu ustnym. Mogą nimi być: inna niż amerykańska wrażliwość; mniejsze zaangażowanie emocjonalne polskiego społeczeństwa w wojnę w Iraku; a także duża łatwość przejmowania wytworów innego kręgu kulturowego, hamująca potrzebę tworzenia własnych tekstów.

The article attempts to show in what way Polish and American jokes present the war in Iraq. The author is mainly interested in the sociopolitical and intercultural background of the jokes. The world presented in the jokes is analyzed in relation to the world created by the media and the research attempts to identify the contemporary stereotype of an American as well as the quality of Polish-American and Polish-EU relations. The attitude of joke-makers to the war is ambivalent. Some of the jokes ridicule George W. Bush and his politics, while others seem to support the American involvement in Iraq. Most condemn Saddam Hussein and criticize the French, but also Germans, for not joining the war. The considerations of those problems makes one wonder about the causes of the unrequited adoration of the Americans by the Poles and the justification for calling the latter a “Trojan horse of America”. An attempt is made to answer the question why there is a relatively small number of Polish jokes about Iraq and why the translated ones have not gained wide circulation. The possible causes include: a type of sensitivity different from American, a smaller emotional engagement of the Polish society in the war, and an ease of accepting the products of another cultural sphere, which hinders the need to create one’s own.