Wędrujące pojęcia czy zjawiska? O podróżach pojęć na przykładzie „intelektualisty”

Artykuł przedstawia specyficzną wędrówkę pojęcia „intelektualisty”, która dokonuje się zarówno między językami i kulturami narodowymi, jak i między dyscyplinami naukowymi (filozofią – historią – socjologią), ale także między językiem potocznym a językiem nauki. Pojęcie to przeżywało w różnych etapach swojej podróży swój czas popularności i chwały, ale także banicji i dewaluacji, gdy stawało się upolitycznioną etykietą, przyjmując niejednokrotnie konsekrujące szaty społecznego uznania. Przykład „intelektualisty” pokazuje, że przyjęcie się pojęcia w danym kontekście uzależnione jest od recepcji społecznej i warunków społeczno-politycznych – nie da się więc analizować wędrówki pojęć bez analizy zjawisk społecznych. Dlatego też autor artykułu, odnosząc się do koncepcji „wędrujacych pojęć” Mieke Bal, postuluje, by w naukach społecznych odczytywać ją z perspektywy socjologii historyczno-interpretacyjnej.

This article introduces how the concept of “the intellectual” travels among languages and national cultures, disciplines (philosophy – history – sociology), and also between everyday language and scholarly language. In various stages of this travel, the concept experienced periods of popularity and glory but also exile and devaluation when it became a politicised label. The example of the concept of “the intellectual” shows that the adoption of concepts in a given local context depends on social reception and socio-political conditions. Consequently, it is impossible to analyse the travel of concepts without an analysis of social phenomena. Therefore, the author of the article suggests reading Travelling Concepts in the Humanities by Mieke Bal from the perspective of historical and interpretative sociology.