Żywy teatr, martwe oko, umarli w piwnicy i buty trupa – wokół „Umarłej klasy” Tadeusza Kantora w zapisie filmowym Andrzeja Wajdy

Tekst dotyczy relacji między spektaklem teatralnym – „Umarłą klasą” Tadeusza Kantora – a jego zapisem filmowym autorstwa Andrzeja Wajdy. Wychodząc od tezy, że film ten ocalił spektakl i jest przykładem wzorcowej rejestracji wydarzenia teatralnego, autorka wskazuje na stojące za takim przekonaniem definicje teatru i filmu. Śledząc wypowiedzi Wajdy dotyczące rejestracji „Umarłej klasy” oraz jego praktyki teatralnej, Sosnowska wskazuje na paradoksy wynikające z rozumienia teatru jako „żywego”, efemerycznego i wymagającego ocalania, a filmu jako trwałego i „martwego” medium. Idąc za rozpoznaniami Rebeki Schneider, autorka proponuje, by spojrzeć na teatr inaczej – jako na swoiste archiwum używające innych mediów, by „trwać” na swój performatywny sposób. Przy takim założeniu okazuje się, że relacja między spektaklem Kantora a zapisem filmowym Wajdy może być rozumiana zupełnie inaczej. Film nie tyle ocalił spektakl, ile zmienił go we własne powtórzenie, stając się niezbywalnym elementem „Umarłej klasy”.

The article deals with the relationship between theatrical spectacle – “Dead Class” by Tadeusz Kantor – and its film recording by Andrzej Wajda. Starting from the thesis that this film rescued the spectacle and is an example of a master recording of a theatrical event, the author points out the definitions of theatre and film on which this conviction is based. Sosnowska in her analysis of Wajda’s statements on the recording of the “Dead Class” and his theatrical practice, points out the paradoxes resulting from understanding theatre as a “life performance”, ephemeral and in need of a rescue, and film as a dead and lasting medium. Following the points made by Rebecca Schneider, the author suggest that we look at the theatre in another manner – as a kind of an archive that uses other media, in order to survive in its performative way. Given such understanding, it turns out that the relationship between Kantor’s spectacle and Wajda’s film recording might be understood in a completely different way. The film not so much rescued the spectacle, but it turned it into a repetition of itself, becoming an essential element of the “Dead Class”.