Tragizm i bojaźń. Spór Hanny Krall z Krzysztofem Kieślowskim o kształt scenariusza ósmej części „Dekalogu”

Artykuł jest rekonstrukcją sporu Hanny Krall z Krzysztofem Kieślowskim o kształt scenariusza ósmej części „Dekalogu”, filmu, który współcześnie krytykuje się za usprawiedliwianie obojętności Polaków wobec Żydów eksterminowanych w czasie drugiej wojny światowej. Inspirację do powstania tej części cyklu stanowiła opowieść pisarki o żydowskiej dziewczynce, której polskie małżeństwo odmówiło chrztu świętego, narażając ją na śmierć. Motywacją tej odmowy był we wspomnieniu Krall lęk przed kłamstwem w obliczu Boga, w filmie natomiast decyzja małżonków (należących do zupełnie innej klasy społecznej) wiąże się z ryzykiem życia członków podziemnej organizacji Kedyw. Autor artykułu przekonuje, że reżyser świadomie zniekształcił autobiograficzną opowieść Krall dla zbudowania konfliktu tragicznego, ignorując przy tym religijny wymiar decyzji małżonków, który z kolei przerażał i fascynował pisarkę. Drążąc duchowe przyczyny obojętności świadków Zagłady, Krall kilka razy wracała w swojej prozie reportażowej do sporu z Kieślowskim. Jej zdaniem postawa pary małżonków – tylko nominalnie chrześcijan – wynikała z fałszywie rozumianej, niewolniczej „bojaźni” Bożej, która zdominowała ich umysł i język.

The paper reconstructs a dispute that arose between Hanna Krall and Krzysztof Kieślowski over the shape of the screenplay to “Dekalog” (“Decalogue”) part eight—the picture that is presently subject of criticism for its justification of Poles’ indifference towards Jews exterminated during the World War II. Krall’s account of a Jewish girl whom a Polish couple refused christening, which jeopardised this girl, was an inspiration to compose this part of the movie cycle. In Krall’s memory, the refusal was motivated by fear from lying in the face of God, while in the film the couple belongs to a different social class and their decision is linked to life risk of members of an underground organisation Kedyw (Directorate of Sabotage). The author of the paper proves that Kieślowski intentionally disfigured Krall’s autobiographical story to develop a tragical conflict, ignoring at the same time the religious dimension of the couple’s decision, the dimension that for Krall was both terrifying and fascinating. Exploring the spiritual reasons of Holocaust witnesses’ indifference, the writer many a time returned to the dispute with Kieślowski in her report stories. In her view, the couple, nominally Christians, reflect a stance that results from a falsely conceived and slavish “fear” of God that dominated their minds and language.