Służby specjalne w państwach poradzieckich

Motywem przewodnim prezentowanego kolejnego tomu „Studiów Politologicznych” jest ukazanie miejsca i roli służb specjalnych w państwach powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego. W życiu społecznym i politycznym ZSRR służby specjalne odgrywały rolę szczególną, typową dla państw o systemie totalitarnym. W doktrynie służby specjalne stanowią ważny element systemu bezpieczeństwa państwa. Ich zadaniem jest rozpoznawanie i przeciwdziałanie zjawiskom zewnętrznym oraz wewnętrznym, które zagrażają interesom kraju. Rola służb sprowadzona jest do uzyskiwania w sposób tajny oraz analizowania, przetwarzania i przekazywania właściwym organom władzy informacji, które mogą mieć istotne znaczenie dla prowadzonej przez państwo polityki bezpieczeństwa we wszystkich wymiarach, jak również na wyprzedzającym informowaniu o potencjalnych i istniejących zagrożeniach dla kraju. W systemach demokratycznych służby podlegają kontroli czynników politycznych. Nie stanowią autonomicznego obszaru nie poddanego kontroli ze strony społeczeństwa. Ich zadania ściśle wynikają z potrzeb państwa i prowadzonej przez to państwo polityki. W żadnym stopniu służby wywiadu i kontrwywiadu nie mogą ingerować w świat polityki. W systemie państw demokratycznych istnieje również groźba wymknięcia się służb specjalnych spod kontroli czynników politycznych. Zjawisko to nie ma jednak charakteru systemowego, może tylko stanowić wyjątek potwierdzający regułę, jaką jest podporządkowanie służb cywilnej kontroli ze strony konstytucyjnych organów władzy oraz opinii publicznej.