Homososi są wśród nas czy homosos jest w nas? Próba konfrontacji myśli Aleksandra Zinowiewa i Józefa Tischnera o sytuacji człowieka w świecie

The contemporary debate on the nature of man, carried out on the ethical, axiological, social, religious or cultural grounds, is contextualized, which means that a human being can be viewed from many different perspectives, in order to get closer to the true definition. It seems that the definition of homosos, which refers to a particular “type” of individual, a member of the Soviet Union (sowczłek), a servant and a beneficiary of communism, as well as a representative of phenomena occurring in contemporary culture, is an important factor in the description of man. The project of a “new man”, as described by Zinowiew, and the “client of communism”, as described by Tischner, are not the same descriptions of homo sovieticus. They indicate different aspects of human nature and refer to different anthropological ideas. This is the reason why this paper revolves around the analysis of the “I” of the homosos and bringing out the resulting dangers for human beings of today. The basic question is to what extent is homosos an entity reduced to the context of the communist system, or maybe there is a homosos “ethos”, assimilated by the contemporary human.

Współczesny spór o naturę człowieka, rozgrywający się na płaszczyźnie etycznej, aksjologicznej, społecznej, religijnej czy kulturowej, w sposób wyraźny jest skontekstualizowany, co oznacza, iż człowiekowi można przyglądać się z bardzo różnych perspektyw, przybliżając się w dookreślaniu jego istoty. Wydaje się, iż ważnym przyczynkiem antropologicznym w ujmowaniu człowieka staje się pojęcie homososa, które w niejednoznaczny i skomplikowany sposób odwołuje się do profilu specyficznego „typu” jednostki, będącej ucieleśnieniem z jednej strony człowieka radzieckiego (sowczłeka), sługi i beneficjenta komunizmu, z drugiej zaś kogoś, kto staje się reprezentantem zjawisk zachodzących we współczesnej kulturze. Projekt „nowego człowieka”, jak go określa Aleksander Zinowiew, oraz „klient komunizmu”, o którym pisze Józef Tischner, nie są tymi samymi określeniami homo sovieticusa, wskazują bowiem na odmienne aspekty ludzkiej natury i odsyłają do różnych zagadnień antropologicznych. Stąd niniejsze rozważania oscylują wokół analityki „ja” homososa, wydobywając zeń to, co zagraża współcześnie człowiekowi. Podstawowym pytaniem analizy staje się kwestia, na ile homosos jest bytem zredukowanym do kontekstu systemu komunistycznego, a na ile można mówić o „etosie” homososa zasymilowanego przez współczesnego człowieka.